Türkiye’ de 30 vakıf üniversitesi var, öğrenci sayısı itibariyle toplam üniversiteler içinde yüzde 6 paya sahiptir.
Vakıf üniversitelerinin yararlı tarafları ver…
Örneğin yurt dışına daha az öğrenci gidiyor. Beyin göçü azalıyor.
Üniversite önünde aşırı birikme az da olsa azalıyor.
Vakıf üniversitelerinin kuruluşunda ve uygulamada önemli yanlışları da var.
1) Mevcut vakıf üniversitelerinde kurumlaşma olmadı.
Birkaç vakıf üniversitesi dışında, üniversite kurmak isteyenler önce bir vakıf önce kuruyor. Sonra üniversite kurmak için başvuru yapıyor.
Vakıf üniversiteleri kanunla kuruluyor. Kamu kurumu olarak tarif ediliyor. Ancak bu güne kadar şirket görünümünden kurtulamadılar.
- Bunun temel nedenlerinden birisi yetkilerin mütevelli heyete ait olmasıdır. Tüzel kişiliği mütevelli heyet temsil ediyor. Vakıf kuran bu heyeti istediği gibi seçiyor. Vakfı kuran tek kişi patron durumunda vakfı idare ediyor.
- Akademik birimleri de mütevelli heyet tespit ediyor. Rektör adayını mütevelli heyet belirliyor. Dekan, enstitü müdürü gibi tüm akademik birimlere mütevelli heyet atama yapıyor.
- Uygulamada bazı üniversiteler aile şirketi görünümü veriyor. Örneğin rektör aileden tayin ediliyor. Mütevelli heyet başkanı babadan oğula geçiyor.
- Bu durum yüksek öğrenimin kamusal niteliğinin azalmasına ve özel üniversite özelliği taşımasına yol açıyor.
ŞİRKET GÖRÜNÜMÜNDEN ÇIKMALIDIR
Vakıf üniversitelerinin şirket görünümünden kurtulması için, akademik kadro tayini devlet üniversitelerinin statüsünde olmalıdır. Mütevelli heyet prensip olarak yönetime ve akademik konulara karışmamalıdır. Bu konuda mütevelli heyet başkanından alınarak rektöre verilmelidir.
Apartman kiralama yoluyla üniversite açılmasına izin verilmemelidir. Kendi gayrimenkulu olmayan vakıflara üniversite açma izin verilmemelidir.
2) Vakıf üniversitelerinde öğretim üyesi yetiştirme ikinci planda kaldı.
Vakıf üniversiteleri öğretim üyesi yetiştirme yerine hazır öğretim üyesi transfer etmeyi, öğretim görevlisi ve dışarıdan ders verdirmeyi tercih ediyorlar.
Vakıf üniversitelerinde Öğretim elemanı dağılımı şöyledir:
Öğretim görevlisi okutman ….yüzde 50
Öğretim üyesi ……………………….yüzde 33
Araştırma görevlisi ……………….yüzde 17
Vakıf üniversiteleri konusunda hazırlanan YÖK raporuna göre bazı üniversitelerde araştırma görevlisi yok kadar azdır.
Öte yandan vakıf üniversiteleri öğretim üyesi yetiştirmeyince devlet üniversitelerindeki öğretim üyelerini transfer ediyorlar. Devlet üniversitelerinde eğitim ve araştırma aksıyor.
Çözüm, üniversitelerdeki pramit sistemine, vakıf üniversiteleri zorunlu olarak uymalarını sağlamak gerekir. Örneğin vakıf üniversitelerinde profesörlük tayini için, araştırma görevlisi mevcudu şart koşulmalıdır.
PERFORMANSLAR ÇOK FARKLIDIR
3) Vakıf üniversiteleri performans açısından çok farklılık gösteriyor.
Örneğin bu üniversitelerde öğretim üyesi başına yayın sayısı çok farklıdır.
Yine YÖK raporuna göre bir üniversitede öğretim üyesi başına düşen yayın sayısı 1.21 iken, 3 üniversitede sıfırdır.
Bunun çözümü için, vakıf üniversitelerine, gelirlerinin belirli bir kısmını araştırma ve çalışmalarına ar-ge ‘ye ayırma şartı koyulmalıdır.
Öğrenci başına eğitim – öğretim harcamaları da yine farklıdır.
Devlet yardımları etkinliği önlüyor. Sosyal dengeleri bozuyor.
Devlet bütçesinden vakıf üniversitelerine ödenek veriliyor. Örneğin 2005 yılında 10 üniversiteye ödenek verildi.
Arsa ve arazi tahsisi, istismarlara neden oluyor. Bir üniversiteye milli emlak tarafından tahsis edilen arsaya üniversite yanında villa yapılıp satıldığı medyada çok yer aldı. Bu tür uygulamalar toplum vicdanını rahatsız ediyor.
Ayrıca bu yardımlar topluma ait kaynakların, varlıklı kesimlere transfer edilmesi demektir. Toplumda gelir dağılımını bozuyor.
Bu yardımlar yeterli imkana sahip olmayan vakıfların iştahını kabartıyor.
Çözüm yolu devlet desteğinin kaldırılmasıdır.
Temel çözüm ise, üniversite önünde birikmeyi önlemektir. Bunun için lise düzeyinde mesleğe yöneltme sağlanmalıdır.