Geçen sene mayıs ve haziran aylarında , dünyada global dalgalanma yaşanmıştı. Şimdi aradan 13 ay geçtikten sonra yeniden bir dalgalanma yaşanıyor.
Bu durum , gerilimin arttığını , finans sektörü ile reel sektör arasındaki dengenin bozulduğunu ve bu nedenle artık sık –sık zorunlu düzeltmelerin ortaya çıktığını gösteriyor.
Bu defa Global ekonomide yükselişin tersine mi döneceği , yoksa yine bir düzeltme şeklinde mi kalacağı alınacak önlemlerle de şekillenecektir.. Ancak alınan ve alınacak önlemlerin bir kısmı , kısa vadede aspirin etkisi niteliğinde olacacağa benziyor.
Örneğin , Büyük yabancı yatırımcılar kredi borcunu kapatmak için dövize ihtiyaç duyuyor.. Bunun için ellerindeki kağıtları satıyor.. Borsalar düşüyor. . Bu Likidite ihtiyacı için ABD , AB ve japon Merkez Bankalar Piyasalara 365 milyar dolar nakit enjekte ettiler. Ne var ki bu önlem kalıcı bir önlem değil.. Bu günü rahatlatır.. Ancak gelecekte bu nedenle bu gün faizlerde düşme ve fakat enflasyonda artış olur. Orta ve uzun dönemde faizler yeniden artar.. Veya orat ve uzun dönemde faiz indirimi olmaz.
Öte yandan bu defa dalgalanma şeklinde de kalsa, global ekonomideki yükselişin durması kaçınılmazdır. Büyük olasılıkla son beş yıldır global ekonomide yaşanan büyüme düşecektir.
EN KIRILGAN TÜRKİYE
16 ağustosa kadar , dünyada en çok düşen ikinci borsa IMKB oldu.
Hangi Borsa ne kadar düştü ?
Arjantin ( Merval )…. – 23.4
Brezilya ( Bovespa ).. -19.4
Türkiye ( IMKB )…. -20.0
G.Kore ( Kospi ) ….. -15.1
Tayland ( Set ) … -13.0
IMKB 100 endeksinde Temmuzdan- temmuza son bir yılda yüzde 37 reel artış ortaya çıkmıştı . Bu kadar yüksek artış , elbetteki aynı zamanda kırılganlığın da bir göstergesidir.
Bu kadar hızlı artan bir borsa aynı hızlada düşecektir.
Bu hareket dalgalanma düzeyinde de kalsa, olumsuz tortuları devam eder… Bu anlamda :
1. Ülke riski artmış olacaktır. Son haftada dışarıya 10 milyar dolar sıcak para çıktı… Sıcak para azalsa da ülke riski arttığı için ,reel faizler yüksek seyredecektir. Mamafih , Ortalama faiz oranları 17.4 ten 18.75 ‘e çıkmıştır.
2. Faizlerin artması ve bankaların kredileri sınırlaması sonucu , yatırım hacmi daralacaktır. Yatırımların daralması büyüme oranının düşmesine neden olacaktır.
ÇÖZÜM NEDİR ?
Golabal ekonomide ortaya çıkan en belirgin yönlendirici , spekülatif kar oldu. Kısa vadeli sermaye spekülatif kar peşinde köpek balığı gibi reflekse geçiyor. Geleceğini , olumsuz etkilerini göremiyor. Yalnızca saldırıyor.
Hiç şüphe yok ki , ülkelerin tek tek veya hep birlikte alacağı önlemlerle , sermayenin bu doymaz iştahı kesilemez. Bunun çözümü yine kendi içinde saklıdır. Sermayenin riski arttıkça , daha az kara razı olacak ve daha güvenli limanlar arayacaktır.
Bu durumda sermaye hareketleri hız kesecektir.
Türkiye ye gelince … Türkiye senelerdir düşük kur politikası nedeniyle yaşadığı suni cennetin faturasını ödeyecektir. Cari açığın ve bu açığı kapatmak için alınan dış borcun , satılan varlıklardan ve bankalardan dolayı dışarıya yapılacak kar transferinin maliyetlerini çekecektir.
Yapısal çözümler Türkiye için şarttır.. Ancak bu çözümlerin etkisi orta ve uzun vadeli olarak ortaya çıkacaktır. Bu nedenle ekonominin reel dengeler üstüne kurulması , ancak bugün pıçak sırtında giden düzenin duvara çarpmasıyla olabilecektir.
Özetle bu işin yumuşak inişli bir çözümü yoktur.