Vergi sorunları tartışılırken, vergi adaletinden pek bahsedilmiyor… Aslında ise vergi yükünün toplumda adil bir şekilde dağıtılması, verginin doğuşu kadar eski bir prensiptir… Ayrıca bu prensip, Zaman içinde ekonomik ve sosyal şartlara uyumlu olarak ta gelişmiştir.
Bu anlamda, bizim de Anayasamıza girmiştir… Anayasamızın Vergi ödevi başlığı taşıyan 73 maddesi aynen şöyledir:
“Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi ödemekle yükümlüdür.
Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.”
Anayasaya rağmen, Türkiye Dünya da vergi adaletinin en bozuk olduğu ülkedir… Vergi adaletinin ne kadar bozuk olduğunu, bu yılın ilk 6 aylık uygulaması da gösterdi.
İlk 6 ayda, vergi geliri olarak herkesin eşit oranda ödediği, ÖTV ve KDV gibi tüketim vergileri çok hızlı arttı… Kurumlar vergisi ise azaldı. Bu gibi vergiler, yüksek gelirliler için önemsiz, düşük gelirliler için ağırdır… Yani gelir arttıkça, gelire göre vergi yükü düşüyor…
Yine, bu gibi vergilere dolaylı yoldan alındığı, örneğin mal ve hizmetin satışı nedeniyle alındığı için, “dolaylı vergiler” deniliyor. Dolaylı vergilerin toplam vergiler içindeki payı yüzde 70’i geçti… Bu oran 25 üyeli Avrupa ortalaması olarak yüzde 52’dir.
Dünyada tüketim vergilerine doğru bir gidiş var… Ancak bu gidiş tüketim vergilerinde yüzde birkaç puanlık artışla ifade ediliyor. Bizde ise son 5 yılda yüz içinde 20 puan artarak, yüzde 70 oranını geçti.
Vergide adaletin bu kadar bozuk olması, vergiye karşı direnci artırmaktadır…
Elbette, kimse vergiyi severek ödemez… Ancak verginin kamu hizmeti olarak kendine döneceği şeklinde bir bilinç oluşursa, herkes vergisini daha kolay öder… Vergiye karşı direnmez…
Türkiye de hem ödenen vergilerle hizmet yapılmıyor… İç ve dış borç faizleri nedeniyle, siyasi iktidarlar harcama yapamıyor… Hem de vergi sisteminde adalet olmayınca, vergi bilinci oluşmuyor… Vergi oranları da zaten yüksek olduğu için vergiye karşı tepki oluşuyor. Vergi kaçağı artıyor… Vergi kaçırmak rasyonel hale geliyor…
Özellikle, örneğin mobilya gibi pahalı mallar da, milyarlara varan KDV üzerinde her iki tarafta pazarlık yapabiliyor… Ve kimsenin vicdanı sızlamıyor.
Daha önemlisi, fakir kesimden toplanan vergilerle, devlete borç veren zengin kesime yüksek reel faiz ödeniyor… Veya hazine bu vergileri batık bankaları kurtarmakta harcıyor… Nereden bakarsak bakalım, bu vergilerle fakir daha fakir, zengin daha zengin oluyor… Gelir dağılımının bu kadar bozulması, sosyal riskleri, anarşi ve terörü tırmandırıyor.