Ekonomik krizlerin baş müsebbibi sıcak paradır.. 1997 Tayland krizinde, 2001 Türkiye krizinde baş aktör sıcak para oldu.. IMF bu krizlere mani olmak için bugünkü dalgalı kur sistemini getirdi.
Geçen ay, Tayland hükümeti sıcak para girişini sınırlamak için, gelen paranın yüzde 30’unu merkez bankasında bir yıl süre ile tutma mecburiyeti getirdi. Borsa çökmeye başladı.. Tayland hükümeti 48 saat sonra bu kararını değiştirdi..
2006 yılı Mayıs – haziran şokunda, sıcak para çıkmaya başladı.. Merkez Bankası sıcak para çıkmasın diye faizleri artırdı.. Halen bu yüzden reel faiz oranı yüksektir.
Sıcak para, ülkeye giren kısa vadeli sermayeye verilen isimdir.. Kısa vadeli sermaye adından da anlaşılacağı üzere, bir ülkede uzun süreli kalmaz.. Girdiği ekonomiyi ısıtır… Ekonomi canlanır.. Döviz arzı arttığı için kurlar düşer.. Çok hızlı çıktığı için, çıkarken de döviz talebi artar.. Kur şoku yaşanır.. Bu nedenlere sıcak para deniliyor.
Türkiye de halen sıcak para stoku risk yaratacak büyüklüğe ulaştı..
2003 yılında 25.2 milyar dolar olan yabancı kaynaklı sıcak para bu sene ekim ayında , 60.7 milyar dolara yükseldi.
TABLO :5 YABANCI KAYNAKLI SICAK PARA STOKU (EKİM 2005)
( Milyar Dolar )
Hisse senetleri 34.5
DİBS (YTL) 19.5
DİBS VE EUROBOND(Döviz) 2.9
DÖVİZ MEVDUATI 2.9
YTL MEVDUATI 0.9
TOPLAM 60.7
Kaynak: Anka Ajansı
Bu sıcak para stoku yanında , eylül 2006 itibariyle , bankaların kısa vadeli dış borçları ( 11.9 milyar dolar ) ve diğer sektörlerin kısa vadeli dış borçları (1.6 milyar dolar ) aynı etkiye sahiptir.
Sıcak para’nın ekonomimize verdiği zararlar şöyle oldu :
1) Sıcak para YTL’nin aşırı değer kazanmasına neden oldu..
Sıcak para girişi , döviz arzını artırdı. Döviz kurlarını baskıladı. Bu nedenle dalgalı kur sistemi çalışmadı..
Dalgalı kur sisteminde , Milli para değerlenirse cari açık artar.. Cari açık nedeniyle döviz ihtiyacı olur. Döviz talebi artar.. Döviz fiyatları artar. Kurlar artınca İhracat artar ve Cari açık azalır. Veya tersi olur.. Ancak Türkiye’de, yüksek reel faiz ve sıcak para girişi nedeniyle sistem çalışmadı. Dalgalı kur esneklik yaratamadı.
Merkez Bankası , uzun süre reel faizleri yüksek tutarak sıcak para girişini teşvik etti.
MB düşük kuru , enflasyon için nominal çıpa olarak kullandı. Yapısal sorunlar devam ettiği için , düşük kuru nominal çıpa olarak kullanmanın Maliyeti cari açık oldu.
2. Sıcak para kırılganlığı artırdı.. Reel faizleri artırdı.
Bu sene mayıs ve haziranda , dünyada piyasalardaki dalgalanma, bizde birkaç kat daha şiddetli oldu. Sıcak para çıkışını önlemek ve yeni sıcak para çekebilmek için MB faiz oranlarını artırdı.
Sıcak para, tabiatı gereği ve diğer ülkelerde daha önce yapmış olduğu tahribat nedeniyle devamlılık konusunda tereddütler ve psikolojik olarak güvensizlik yaratıyor.. Ülke riskini artırıyor..
Yüksek reel faiz , özle sektörün dışarıdan borçlanarak kur riski almasına neden oluyor.
Yüksek faiz , yatırım oranın düşmesine neden oluyor.