Özelleştirme idaresi başkanlığı, paralı otoyollar ile 2 boğaz köprüsünün, 25 yıl süre ile işletme hakkının yerli veya yabancıya verilmesi için ihale açıyor.
Köprü ve paralı yolların gelirini satmak “devlet gelirini kırdırılmasıdır”. Yani devlet adına geliri başkası toplayacak.
Buna karşılık bu gün devlete peşin para ödeyecektir. Zaten 4046 sayılı özelleştirme kanunu gerekçesin de, indirgenmiş nakit akımları yöntemi, ileride oluşacak yıllık gelirlerin bu güne indirgenmiş değeridir deniliyor. Devletin gelirini satmak özelleştirmek değildir. Özelleştirme, sermayesi devlete ait olan ve piyasa kuralları içinde çalışan işletmelerin, daha verimli çalışsın diye özel sektöre devredilmesidir.
Devletin gelirini peşin satmak ile vergi toplamada iltizam usulü aynı kapıya çıkar.
İltizam usulü, Osmanlı İmparatorluğu’nda belirli vergileri toplama görev ve yetkisinin devlet tarafından, yapılan bir anlaşma ile mültezim adı verilen üçüncü şahıslara önceden belirlenmiş bir bedel karşılığında verilmesine dayanan vergi toplama yöntemidir. Vergi gibi kamu gelirinin toplanmasını başkasına devretmek te bir iltizamdır.
1) Köprü ve paralı yolların gelirini kırdırmak yerine hazinenin borç alması daha ucuz bir yoldur. Köprü ve paralı yolların 25 yıllık işletmesini alacak olan özel sektör, bankadan borç alacak, bunun için yılda en az yüzde 10 faiz ödeyecektir. Kendisi içinde en az yüzde 10 kâr hedefi koyacaktır. Teklifini verince 25 yılda köprü ve paralı yolların sağlayacağı gelirin en az yüzde 20 iskonto ile bu günkü değerini hesap ederek, peşin teklif verecektir. Yani hükümet paralı yolları ve köprüleri en az yüzde 20 iskonto ile kırdıracak. Oysaki hükümet istediği zaman kanunla borçlanma limitini artırabilir. Köprü ve otoyolların gelirini yüzde 20 iskonto oranı ile satmak yerine, yüzde 8 oranı ile aynı miktarda borçlanabilir.
Özetle hükümet, borçlanmak yerine köprü gelirini satarsa, devletin yılda ortalama yüzde 12 kaybı olacaktır.
2) Yap-işlet-devret modeli ile hazır geliri satmak farklıdır. Bazı kamu yatırımlarının yap-işlet ve devret modeli ile özel sektöre yaptırılmasının da toplumsal faydası olabilir… Örneğin, Dalaman-Göcek arasında 900 metrelik tünel yap-işlet-devret modeli ile 12 yılığına özel sektöre verildi. Özel sektörün yaptığı tünel, yolu kısalttı… Akaryakıt tüketimini azalttı. Zaman tasarrufu sağladı. Yapan işletmeciye de kar sağladı. Bu işletme 12 yıl sonra devletin olacak ve kamuya gelir sağlayacak. Bu tür yap-işlet-devret modeline kimse itiraz etmez. Ancak sürekli gelir getiren köprü ve paralı yolların gelirini iskonto ettirmek yalnızca başkalarına rant yaratmak amacıyla olur.
3) İşletme hakkını alan özel şirket, köprü ve paralı yolların bakım ve onarımını, devlet kadar titiz yapamaz. Özel sektör kural olarak kârını maksimize etmek için daha ucuz onarım ve bakım yolları arayacaktır. Bakım ve onarım kalitesi düşecektir. Köprü ve yolların ekonomik ömrü azalacaktır. Ayrıca kazalar ve riskler ortaya çıkacaktır. Devlet bunları geri aldığında daha fazla onarım masrafı yapacaktır.
4) Hükümet bu satış geliri ile yeni bir yatırım yapmıyor… Yani gelecek yıllar için bir gelir bırakmıyor… Tersine açıkları kapamak için gelecekteki gelirleri bu günden kullanmış oluyor. Bu uygulama gelecek iktidarların kullanabileceği kaynakların bu günden kullanılmasıdır.
Siyasi iktidarlar halkın malını basiretli bir tüccar gibi idare etmelidir. Ben köprüler ve paralı yolların devri projesi meclise gelince, yukarıdaki görüşlerimi gerek plan ve bütçe komisyonunda ve gerekse meclis genel kurulunda, Sayın Baykal’ında desteğini alarak açıklamıştım. O gün tasarı halinde olan ve bu gün uygulamaya giren, köprü ve paralı yollardan sağlanan gelirin hükümet tarafından peşin satılması karşısında muhalefet partileri ne düşündüğünü açıklamalıdır.
Ocak ayında boğaz köprüleri ile paralı otoyollardan elde edilen gelir 38 milyon 935 bin 70 YTL olmuştu.Bu dönemde köprü ve otoyollardan geçiş yapan araç sayısı ise 23 milyon 710 bin 520 olarak belirlendi.
Şubat ayında Boğaz köprüleri ile paralı otoyollardan elde edilen gelir 37 milyon 670 bin 901 YTL oldu. Bu dönemde köprü ve otoyollardan geçiş yapan araç sayısı ise 22 milyon 581 bin 956 olarak belirlendi.
Her ay ortalama 38 milyon ytl gelir elde eden köprülerin yıllık geliri yaklaşık 500 milyon ytl (“400milyon dolar”)!…