Ekonomik kırılganlık mutlaka krize yol açmaz.. Ancak devam ettiği sürece maliyet getirir.
Türkiye de ekonomi halen kırılgandır.. Ancak kırılganlığın kriz dönüşmesini önlemek için IMF ve AKP , maliyeti topluma yaydı. 2001 yılında Bankaların riski kendilerinde idi.. Zora giren şirketlerin riski de kendilerinde idi.. Bu gün bu risklerin tamamı vergi ve hazine borcuyla topluma yayıldı.
2001 yılında iflas eden TMSF’ deki bankaların borcunu halkın vergileriyle hazine ödedi .. Veya hazine borçlandı.. Her ikisini de halk vergisiyle ödedi veya kalan borcu da ödeyecektir.
Maliyetin topluma yayılması krizi önledi..Ancak halkın yüzde 60’ını yoksulluğa , işsizliğe ve geçim sıkıntısına soktu. Yani artık halk daha çok kırılgan oldu.
Maliye Bakanı , ‘’ ekonomiye ansiklopedi atılsa bir şey olmaz ‘’ diyor.Anlaşılan bu günkü sorunları ve riskleri 2001 yılındakilerle karşılaştırarak , bu yorumu yapıyor. Ancak bakan yukarıda söylediğimiz gerçekleri unutuyor.
Gerçekten bugün ekonomi 2001 yılı kadar kırılgan değil…Ancak Maliye bakanının dediği gibi de değil.. Çünkü kırılganlık mutlaka bir kriz olacak demek değildir..
Bu anlamda dört sorunun cevabı önem kazanıyor..
Bir.. Ekonomide kırılganlık var mı ? İ
İki… Bu kırılganlığın maliyeti nedir ?
Üç.. Bu kırılganlık nasıl çözülür ?
Dört … Çözüm nedir ?
EKONOMİDEKİ KIRILGANLIĞIN GÖSTERGELERİ
Ekonomide kırılganlık devam ediyor.. Zira Kırılganlık bir anlamda istikrarsız gidiştir.. Borsa ve kurlarda bu istikrarsızlığı her gün gözlüyoruz.. Bazı alanlarda da görünmeyen ve fakat ciddi olarak sters birikimine yol açan gelişmeler var .
1) Borsa kırılgandır…Bir borsa her gün yüzde 3 veya 5 artar veya her gün aynı oranda düşerse , bunun adı kırılganlıktır.. zaten uluslararası dalgalanmalarda da , bu kırılganlığı sık – sık yaşıyoruz.. En kırılgan borsanın IMKB olduğunu gördük.
2) Kurlara gelince.. Geçen sene haziranda 1.70 ye yükselen dolar bu gün 1.32 ‘nin altındadır.. Mutlaka ki doların dış değer kaybı da etkilidir.. Ancak YTL Euro karşısında da değer kazanıyor.
3) Dolarizasyon artıyor.. Kurlar bu kadar düşük ve döviz mevduat faizi yüzde YTL faizinin dörtte biri iken , neden bir yıl önce 80 milyar dolar olan döviz mevduatı toplamı şimdi 104 milyar dolara çıktı ? Demek ki halkın kur artacak beklentisi var..
4) Sıcak para , kırılganlığı artırıyor. Çünkü , iç ve dış şok olursa sıcak para gider. Adı kısa vadeli sermayedir.
5) Özel sektörün 120 milyar dolar dış borcunun kısa vadeli kısmı kur riski taşıyor.
6) Cari açığın boyutu da , hem riski artırıyor.. Hem de sürdürülemez görünüyor.
KIRILGANLIĞIN GETİRDİĞİ MALİYETLER
Kırılganlığın en önemli maliyeti , sonunda bir ekonomik kriz olmasıdır.. önemli iç ve dış şoklar olmazsa , krizde olmaz..
Fakat kırılganlık ekonomiyi içten içe kemirir.. Ekonomiye ve topluma maliyet getirir.
Yüksek reel faiz , kırılganlığın getirdiği önemli bir ekonomik maliyettir.. Geçen sene Mayıs ve haziran aylarında , sıcak para kaçmasın ve kriz olmasın diye MB gecelik faizleri 4.25 puan artırdı.
Yüksek reel faiz, bütçede faiz yükünü artırdı.. sabit sermaye yatırımlarının azalmasına neden oldu.
Mali istikrar için uygulanmakta olan , faiz dışı fazla da altyapı yatırımlarının azalmasına , eğitim ve sağlık hizmetlerinin aksamasına neden oldu.
MB ‘ı sıcak paranın kriz yaratmasını önlemek için 65 milyar YTL dolayında döviz rezervi tutuyor. Bunun 40 milyar doları için faiz ödüyor.
Nihayet , risklerin halka yayılması , krizi durdurdu.. Ancak halk aç- sefil ve işsiz kaldı. Ekonomide ikili yapı oluştu..IMF ve AKP iktidarı sayesinde Riski halka devredip lüks içinde yaşayanlar.. Yoksulluk … İşsizlik ve geçim sıkıntısı çekenler.
ÇÖZÜMSÜZ DEĞİL..
Ekonomide sermaye , çalışan ve halkın benimsediği yeni ve dinamik bir istikrar programı yapılırsa , kırılganlık azalır..
Siyasi anlamda AKP’ye güvensizlikte kırılganlığı artırıyor.. Zira AKP , özelleştirmede şeffaf davranmadı.. gelecek iktidarları mali sorumluluk altına sokacak kararlar aldı. Sermaye de ayırımcılık yaptı.. Piyasalarda AKP’ ye olan güven azaldı. Bu anlamda siyasi iktidar değişirse, yeni iktidar ister tek başına gelsin , isterse koalisyon olsun
Piyasalara daha fazla güven verecek ve kırılganlık azalacaktır.