Cumhurbaşkanı yardımcısı Fuat Oktay Bütçe Görüşmelerinde ‘’ Kurda yaşanan hareketliliğin politika faizine bağlanamayacağını ‘’ söyledi.
Bir … Kurda hareketlilik bazen yukarı bazen aşağı anlamına gelir. Dört- beş ayda dolar kuru 8 liradan 14 liraya çıktıysa bu hareketlilik değil , TL krizidir.
İki… Ağustos 2021 de aylık ortalama olarak dolar kuru 8,4857 idi. MB başkanı çekirdek enflasyona göre faiz ayarlaması yapılacağını söyleyince kurlar artmaya başladı. MB’ nın üç ay arka arkaya faiz indirimi sonrasında bu gün dolar kuru 13,76 oldu. Dünyada en fazla değer kaybeden para oldu. Güven krizi varken eksi faiz tasarruf- tüketim dengesini bozar. Dolarizasyonu artırır.
Bu şartlarda iktidarın tutumu insanı korkutuyor … Çünkü panik içinde siyaha beyaz demek , hem güven bunalımı yaratır. Hem de piyasada ve iktisadi ajanlarda işin farkında olmayan bir iktidar için ‘’ TL krizini ekonomik bunalıma sokabilir. ‘’ beklentisi oluşur.
En çok korkutan da dış borçlarda temerrüt riskidir. Tüm veriler dış borçlarda temerrüt riskinin arttığını gösteriyor.
1) İMF başkanı gelişmekte lan birçok ülkenin dış borç krizi ile karşı karşıya olduğunu söyledi. Pandemi nedeni ile borç servisini askıya alma sürecinin de 2021 sonunda biteceğini açıkladı. Türkiye’de dış borç stoğunun GSYH ‘ya oranı yüzde 62’8 dir. İMF’ nin riskli ülke statüsüne giriyor.
2) ABD ‘de Wels Fargo Bankası 12 Mayıs 2021 de , dış borçlarda en riskli beş ülkenin ; Arjantin , Şili, Endenozya , Venezuela ve Türkiye olduğunu açıkladı.
3) Yurt dışı tahvilleri işlem gören ülkeler içinde , iflas risk pirimi en yüksek olan tek ülke Türkiye’dir. Dünkü yazımda bunu risk haritasını vererek açıklamıştım. Türkiye’nin iflas risk pirimi 502,40 , Brezilyanın risk pirimi 235,80 ve Meksika’nın risk primi 118,66 ‘dır. Türkiye açık ara dış borçları çevirmekte yüzde 8 dolayında çok yüksek faiz vermek zorundadır. Yüksek faiz nedeni ile dış borçları çevirmekte zorlanacağız.
4) Özel sektörün döviz cinsinden 137 milyar dolar borcu var. Ağustostan bu yana kurlar dolar başına 5,28 TL arttı. Yani TL karşılığı 723 milyar TL arttı. Döviz borçlularının bir kısmı döviz geliri olmayan şirketlerdir. Bunların TL kazançları aynı oranda artmadı. Özel sektör borçlarını ödemekte sıkıntı yaşayacak. Bu da bankalara ve dış borçlara yansıyacaktır.
5) Fitch Türkiye’nin kredi notunu BB- (negatife ) çevirdi. Neden olarak ;
- MB erken parasal gevşeme ;
- Faiz indirimi ;
- Güven erzoyunu’na bağladı.
Bu şartlarda Türkiye’nin notu spekülatif , yatırım yapılamaz ve daha da düşebilir. Demektir. Diğer raiting kuruluşları da Türkiye’yi aynı statüde tutuyor.
Bu şartlarda zaten gelmeyen doğrudan yabancı yatırım sermayesi artık hiç gelmez. Dahası 2022 de ABD ve gelişmekte olan ülkeler enflasyonu önlemek için faiz oranlarını artıracak. Bu şartlarda daha güvenli limanlara gitmek için Türkiye’den Yabancı sermaye çıkışı hızlanır. Döviz arzı daralır.
6) Ani şokları ve riskleri karşılayacak döviz rezervimiz yoktur. MB Ekim ayı rezervleri 123,9 milyar dolardır. Buna karşılık önceden belirlenmiş bir yıl içinde net çıkışlar – yükümlülükleri 147,1 milyar dolardır. Yani net rezervi eksi 23,2 milyar dolardır.
7) Üretim ithal girdi de dışa bağımlı olduğu sürece dış açıklar devam eder . Hukuki ve demokratik altyapı bozuk olduğu , güven bunalımı yaşandığı için Türkiye de ithal girdi yerine ikame yatırım yapılmıyor. Yani ithal girdi bağımlılığı devam edecektir.
Dahası Türkiye tüketim malları ve ilaç ithal etek zorundadır. Akis halde gıda ve ilaç kıtlığı yaşarız.
Dış açıkları kapatmanın en iyi yolu doğrudan yabancı yatırım sermayesi girişidir. Yukarıda da belirttiğim gibi yabancı yatırım sermayesi de gelmiyor.
Bu verileri İMF ve raiting kuruluşları doğru okuyor. Dünya bizim değil Bu kuruluşların görüşüne göre hareket ediyor. Eğer iktidar göremiyorsa bu bir zayıflık , görüp inat ediyorsa her durumda dış borçlarda temerrüt riski artmaya devam edecektir.