Geçen sene ekim ayında yüzde 45.1 olan yıllık Yİ-ÜFE oranı , bu sene aynı ayda yüzde 1.70 oldu. Yine geçen sene ekim ayında 25.4 olan yıllık TÜFE oranı , bu sene aynı ayda yüzde 8.55 oldu.
Geçen sene yaşadığımız kur şoku bir enflasyon şoku yaratmıştı . Aslında Kur şokları enflasyona kısmen yansır. Ancak Türkiye de üretimde yüksek oranda ithal girdi kullanıldığı , ithal tüketimin yüksek olduğu ve piyasa rekabette yetersiz olduğu için , jur artışı enflasyona fazlasıyla yansıyor.
Öte yandan , piyasada spekülasyonun yüksek olması ve oligopol yapıların bulunması nedeniyle , arz- talebe bakmadan ,üretici maliyetin üstünde perakendeye satabiliyor . Perakendeci ithal malların fiyatı artınca , vitrinde olan yerli malların fiyatını da artırıyor.
Geçen sene , Ekim ayında Merkez Bankası TÜFE bazlı Reel Kur Endeksi , 70.01 idi. TL yüzde 29.99 oranında daha düşük değerde idi. Bu sene Eylül ayında bu endeks 76.66 oldu. Bu demektir ki TL yüzde 23.34 daha düşük değerdedir. Yani TL geçen seneye göre değer kazanmıştır. Bunun içinde Yi-ÜFE oranı bir yılda yüzde 45.1 den , yüzde 1.7’ye gerilemiştir. Enflasyonu enflasyonu kur yönetmiştir.
Dalgalı kur sistemi , kurların aşırı oynak olmasına neden oluyor. Enflasyon çözümü için kur sitemini de yeniden gözden geçirmeliyiz. Aksi halde yeni bir kur şokunun yeni bir enflasyon şoku yaratması kaçınılmazdır
Özetle , Enflasyon düşerken , bir daha kur tuzağına yakalanmamak için , dalgalı kur sitemi yerine kontrollü – yönetilebilir kur sistemine geçmeliyiz. İthal aramalı ve hammaddeyi içerde üretmek için bu sektörde geçici ithal ikamesi politikaları uygulamamız gerekir. Yine Bu sektördeki yatırımlara özel teşvikler vermemiz gerekir. Elbette ki yatırımlar için güven oluşturacak yeni bir düzen de kurmamız şarttır.
Enflasyonda umut veren bir gelişme , geçen sene Ekim ayında yüzde 24.34 olan Çekirdek enflasyonun da bu sene 6.67’ye gerilemesidir. Çekirdek enflasyon ,piyasa dışında kararlarla oluşan fiyat etkilerini , enerji gibi dış piyasada oluşan fiyatları ve yine fiyatlarda görülen tüm geçici etkilerin çıkarılması sonucunda fiyatlar genel düzeyindeki artış anlamına gelir . Çekirdek enflasyon kronik enflasyonu gösterir.
| EKİM AYI ENFLASYON GÖSTERGELERİ | ||
| TÜFE | 2018 | 2019 |
| Aylık (Ekim) | 2,67 | 2,00 |
| Yıllık | 25,24 | 8,55 |
| 12 Aylık Ortalama | 14,90 | 16,81 |
| Çekirdek (C) | 24,34 | 6,67 |
| Gıda | 29,26 | 7,85 |
| ÜFE | ||
| Aylık (Ekim) | 0,91 | 0,17 |
| Yıllık | 45,1 | 1,70 |
| 12 Aylık Ortalama | 23,73 | 22,58 |
| İmalat | 42,62 | 1,26 |
| Ara Malı | 48,59 | -1,39 |
| Enerji | 81,61 | -2,28 |
Bu sene MB tarafından öngörülen ve programda yer alan yüzde 12 enflasyon tahmini tutar. Ne var ki , Dünyada enflasyon bitmişken bizim 2004 yılından bu yana yüzde 10 dolayında bir enflasyon yaşamamız , yani enflasyonun kronik yapı kazanmış olması , yapısal sorunlardan kaynaklanıyor.
Bu güne kadarki siyasi iktidarlar , her zaman yapısal reform dedi. Hiçbiri yapmadı. Çünkü yapısal reformların siyasi bir maliyeti var. Orta vadede hiçbir siyasi iktidar bu maliyeti taşımak istemiyor.
Bu reformlar içinde , yukarıda izah ettiğim , Üretim yapısının , ithal girdi bağımlığından kurtarılması , en azından ithal girdi payının düşürülmesi , ilk sırada geliyor.
İkincisi Devlette kurumsal yapının kurulmasıdır. Bunun için liyakata dayalı bir idari reform yapılmalı ve bürokrasi azaltılmalıdır. Söz gelimi bir yatırım izni ve imar planı için çok sayıda kamu kurumu müdahale ediyor. Kamuda Yetki ve sorumluluk çatışması var.
Kamu malları ve kaynakları etkin kullanılmalıdır. Bu çerçevede,
popülist harcamalar kaldırılmalı ve yolsuzluklar önlenmelidir. Zira popülist harcamalar ve yolsuzluklar kamuda mal ve hizmet maliyetlerinde verimliliğin düşmesine ve maliyetlerin artmasına neden oluyor.
Kamu bankalarının siyasi amaçlı kullanılması , yandaşlara dağıtılan kamu imtiyazları piyasada haksız rekabet yaratıyor ve kaynak kullanımında etkinliği düşürdü. Bunların önlenmesi gerekir.
Piyasada rekabetin önü açılmalıdır. Bunun için devletin yasal olarak ve doğrudan piyasaya girerek , piyasa yetersizliklerini çözmesi ve aynı zamanda piyasada oligopol ve monopol yapıları önlemesi gerekir.
Üçüncüsü ; sektörel dengelerin bozulmasıdır. Finans sektörü reel sektör aleyhine gelişti. Reel sektör – finans sektörü arasındaki dengeyi, yeniden kurmak ve finans sektörünün reel sektörü temsil edebilmesi için sermaye piyasasının ve bankacılık sektörünün yeniden yapılandırılması, bu piyasalardaki spekülatif kârların ve istismarların önlenmesi gerekir.