TÜİK Mart 2023 dış ticaret endekslerini açıkladı. Bu endeksler içinde birim değer endeksleri, bir ülkenin dış ticaretten karlı mı, zararlı mı çıktığını gösteriyor.
2015 baz yılına göre;
- İhracat birim değer endeksi 114,9 oldu.
- İthalat birim değer endeksi 132,9 oldu.
Bu demektir ki; Türkiye 2015 yılında 100 dolara ihraç ettiği bir malı bugün 114,9 dolara ihraç ediyor. Buna mukabil yine 2015 yılında 100 dolara ithal ettiği bir malı bugün 132,9 dolara ithal ediyor.
Özetle; 2015 yılından beri, ithalat fiyatları ihracatın fiyatlarından daha fazla arttı. Bu nedenle de, dış ticaretten giderek zararlı çıkmaya başladı.
Gıda ihraç birim değer endeksi, ihracat birim değer endeksinden daha düşük; 101,4 oldu. Oysaki dünyada ve Türkiye’de gıda ve özellikle organik gıda fiyatları enflasyonun üstünde artıyor. Oysaki bu endekste çıkan farklı sonuç, Türkiye’nin tarım politikasının zayıf olduğunu gösteriyor. Türkiye organik gıda üretimine yoğunlaşmalı ve bu alanda üretime yüksek teşvik verilmelidir.
Mart ayı dış ticaret hadleri de aleyhimizde oldu.
Dış ticaret haddi(oranı), bir ülkenin ihracat fiyatları ile ithalat fiyatları arasındaki oranı gösterir.
N=Px/Pm
N=Dış Ticaret Hadleri
Px=İhracat Fiat Endeksi
Pm=İthalat Fiyat Endeksi
Mart 2023 dış ticaret haddi 100 altına 86,4 olarak gerçekleştiği için, aleyhte seyretmiştir. Dış ticaret hadlerinin 100 altında olması, dış kaynak ihtiyacını artırır.
Kalkınma sürecinde Dış ticaret hadlerini lehe çevirmek, kalkınmayı hızlandırır. Reel gelir artışı, yurtiçi hasıladan daha yüksek olur. Kalkınma için gerekli olan teknoloji ve yatırım malları ithalatı için ek kaynak sağlamış olur.
Dış ticaret hadleri aleyhte geliştikçe, cari açığımız da arttı. 2021 yılında 14,9 milyar dolar olan cari açık, 2022 yılında 48,8 milyar dolara yükseldi. İthalat fiyat endeksinin artması, ithalatın pahalılaşması fiyat istikrarını da bozdu.
Türkiye eğer yatırım malı ve teknoloji ithal etmek için dış açık vermiş olsaydı, zaten çoktan dış fazlaya geçerdi. Oysaki toplam ithalat içinde yatırım malı ithalatı yüzde 12 oranında yer tutuyor.
Bir ekonomide enflasyon gibi istikrar sorunu, gelir ve servet dağılımının bozulmasına neden olur. İkili bir piyasa yapısı oluşur. Ama yurt içi servet birikimi korunur. Gelir dağılımı politikaları değişir, yeniden gelir dağılımı düzelebilir. Ancak cari açık doğrudan kaynak ve servet kaybıdır ve telafisi yoktur.
Cari açığın finansmanı ya doğrudan yabancı yatırım sermayesi ile veya dış borçlanmayla yapılır. Türkiye de Dış borçla yapıldı. Bu nedenle dış borç stoku arttı. Dış borçlarda temerrüt riski arttı. Dahası dış borçları geri ödediğimiz zaman net kaynak çıkışı olacaktır. Net kaynak çıkışı yoksullaşma yaratır.