Döviz rezervlerinin seviyesi, özellikle gelişmekte olan ülke ekonomilerinde şu açılardan büyük öneme sahiptir:
- Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların kur üstünde yarattığı olumsuzlukların giderilmesi,
- Dış borç servisinin düzenli olarak gerçekleştirilmesi,
- Uluslararası finans çevreleri ile piyasalarda, ülkeye duyulan güvenin artması.
Söz gelimi eğer Merkez Bankasının resmi rezervleri 400 – 500 milyar dolar olsaydı, Türkiye 2018 kur şokunu yaşamazdı. Aslında dalgalı kur politikası, aşırı kur hareketlerinde kura müdahaleyi gerekli kılar. Bunun içindir ki, dalgalı kur politikasının uygulamanın bir şartı da döviz rezervlerinin yeterli olmasıdır.
Merkez bankaları uluslararası rezervlerinin bir kısmı döviz, bir kısmı ise altın cinsinden tutar.
2020 Aralık ayında Merkez Bankası ‘‘Uluslar arası Rezervleri ‘’ .93.4 milyar dolar oldu. Uluslar arası rezervler ve döviz likiditesi tablosuna bakarsak durumun parlak olmadığını görebiliriz.
RESMİ REZERV VARLIKLARI ;
Döviz varlıkları , 48,5 milyar dolar ;
Altın Mevcudu , 43,2 Milyar dolar;
İMF ve SDR , 1,6 Milyar dolar
TOPLAM = 93,3 MİLYAR DOLAR
BİR YIL İÇİNDE NET ÇIKIŞLAR VE KARŞILIKLAR
Döviz Kredileri, -28,2 milyar dolar
Döviz Forward ve Futur pozisyonu – 56,4 milyar dolar ,
Bankaların karşılık olarak tuttukları ; – 46,7 milyar dolar.
TOPLAM =131,3 MİLYAR DOLAR
Pratikte , Merkez bankasının 93,3 milyar dolar olan resmi rezervlerinden , bir yıl içinde ödemek zorunda olduğu döviz borçları ve Bankaların mevduat karşılığı tuttukları döviz toplamı olan eksi 131,3 milyar doları çıkarırsak , geride pratikte eksi 38 milyar dolar kalıyor. Bu hesap için pratikte diyorum çünkü, bankaların tuttukları karşılık, azalır veya artar ama devam eder. Merkez bankası borçlarını da çevirir. Ama borçlanmanı maliyeti var ve ayrıca net rezervlerin eksi olması, güven sorunu yaratır. Dahası eksi değerde rezervi varsa, MB kur istikrarı için para ve faiz politikası dışında elinde olan ikinci aracı kaybetmiş olur.
Öte yandan 2020 Aralık verilerini 2018 yılı ile karşılaştırırsak, o zaman artı 32,4 milyar dolar olan net rezerv, şimdi eksi 37,7 milyar dolara gerilemiş. 2018 ile 2020 arasında MB rezervlerinin 70,1 milyar doları erimiş. (Aşağıdaki Tablo)
| ULUSLARARASI REZERVLER VE DÖVİZ LİKİDİTESİ | ||
| 2018 | ARALIK 2020 |
|
| 1 ) RESMİ REZERVLER | 100.7 | 93.3 |
| Döviz Varlıkları | 76.9 | 48.5 |
| SDR ve İMF rezrev pozisyonu | 1.5 | 1.6 |
| Altın cinisnden rezerv | 22.3 | 43.2 |
| 2) BİR YIL İÇİNDE ÖDENECEK DÖVİZ YÜKÜMLÜLİKLERİ | -10.7 | -84.6 |
| 3) ŞARTA BAĞLI DÖVİZ YÜKÜMLÜLÜKLERİ | -57.6 | -56.4 |
| MB DÖVİZ REZERVİ (NET) | +32.4 | -37.7 |
Merkez Bankasının yasal sorumluluğu TL ‘nin değerini korumak, Enflasyonu önlemektir. Ama kur şokları ve aşırı dalgalanmalar da enflasyon yaratıyor. MB görevini yapamıyor. Bundan sonra rezervi olmadığı için hiç yapamaz. Zaten MB başkanı da zorunlu olarak ,kuru gözetmiyoruz diyor.
Rezervlerin erimesinde , Hükümetin faiz takıntısı , Merkez Bankası ve ekonomi yönetiminin yanlış politikaları etkili oldu. Ama kabul etmek gerekir ki bu politikaların oturduğu altyapı da bozuktur. Bunun için ;
1.Dalgalı kur politikasını bir geçiş dönemi içinde değiştirip, yarı sabit kur politikasına geçmemiz gerekiyor.
2. Merkez Bankası yasasını değiştirip , MB’ nın bağımsızlığını teminat altına almak ve kuru da gözetmesini sağlamak gerekir.