Dünyada demokrasi endeksi düzenleyen kurumların tamamı, son 15 yılda demokraside düşüş yaşandığını, dünyada otokrasinin arttığına vurguluyor. Bu anketler Türkiye’nin Dünyada demokraside en çok kan kaybeden ülkeler arasında olduğunu da söylüyor.
1- Freedom House; dünya özgürlükler evinin 2021 dünya raporunun başlığı ‘’ Dünyada otoriter rejimlerin yaygınlaşması ‘’ şeklindedir. Freedom House 2019 raporunun başlığı da ‘’ Dünyada demokrasi inişte ‘’ şeklindeydi.
Freedom House, 2021 raporunda, insan hakları ve siyasi özgürlükler anket sonuçlarına göre dünya nüfusunun yalnızca beşte birinin özgür olduğu anlaşılıyor.
2005 yılında dünya nüfusunun yüzde 46’sı insan hakları ve siyasi özgürlükler açısından özgür statüde iken, 2021 yılında bu oran yüzde 20,3’ e geriledi.
Yine 2005 yılında sivil haklar ve siyasi özgürlükler açısından dünya nüfusunun yüzde 17,9’ u özgür olmayan statüde iken, 2021 de bu oran yüzde 41,3’e yükseldi.
Dünyada son on yılda demokraside en fazla gerileyen ülkelerin başında eksi 40 ile Mali, ikinci sırada eksi 32 puanla Orta Afrika Cumhuriyeti ve üçüncü sırada eksi 31 puanla Türkiye geliyor. İki sene önceki raporda Türkiye ilk sırada idi.
SON ON YILDA DEMOKRASİDE DÜŞEN ÜLKELER
Freedom endeksinde Türkiye 1972 ‘den 2017 yılına kadar, 1980 darbesinde dahi, kısmen özgür ülke statüsünde iken, başkanlık sistemi ile özgür olmayan ülke statüsüne geriledi.
2- The Economist İntelligence Unit (EIU) 2021 Demokrasi Endeksinde ülkeler, sivil haklar ve temel siyasi özgürlükler olarak; ‘’ Tam demokrasiler, Kusurlu demokrasiler, Karma rejimler ve otoriter rejimler ‘’ şeklinde 4 gruba ayrılıyor.
2021 raporunda Türkiye karma rejim sınıfına sokulmuş. Karma rejimler; ‘’ Düzenli seçim sahtekarlıkları olan ve adil ve özgür demokrasi olmalarını engelleyen uluslardır. Bu uluslar genellikle siyasi muhalefet, bağımsız olmayan yargılar, yaygın yolsuzluk, medyaya uygulanan taciz ve baskı, güçsüz hukukun üstünlüğü ve az gelişmiş siyasi kültür alanlarındaki kusurlu demokrasilere göre daha belirgin hatalar uygulayan hükûmetlere sahiptir.’’ Şeklinde tarif ediliyor.
Türkiye ankete giren 167 ülke arasında karma rejim olarak 103 sırada yer aldı. Türkiye’nin demokrasi notu 10 üstünden; 2006 yılında 5,70 iken, 2021 de 4,35’e geriledi.
3- Almanya Göteborg Üniversitesi ‘’Demokrasinin Çeşitleri Enstitüsü ‘’ 2021 Libarel Demokrasi Endeksi ‘’ yayınladı. Bu endekste Türkiye 179 ülke arasında 147 sırada yer aldı.
Aynı endekse göre Türkiye Dünyada en fazla otoriter rejime kayan 10 ülkeden birisidir.
Aslına bakarsak, bu endekste İslam ülkeleri arasında tam demokraside olan ülke yoktur. Nüfusu içinde başka dinleri de barındıran Malezya (İslam Nüfusu yüzde 61,3), Arnavutluk (İslam nüfusu yüzde 58,79) ve Endonezya (İslam nüfus yüzde 87,18) kusurlu demokrasi, Türkiye, Tunus ve Pakistan karma rejimle idare ediliyor. Kalan tüm İslam ülkelerinde tam otoriter rejim var.
Laik olmayan İslam ülkelerinde demokrasi imkânsızdır. Çünkü şeriat demokrasiyi reddeder.
Siyasi dürüstlük ve demokratik lider örneği Deniz Baykal’ın toplumun demokraside kaybımıza karşı nasıl kayıtsız kaldığını vurgulamak için sık kullandığı bir anekdot vardı;
“Bir Kurbağayı kaynayan suya atarsanız sıçrar. Fakat soğuk suya konulup yavaşça ısıtıldığında neler olduğunu fark edemeyip yavaşça kaynayarak ölür.”
Avrupa, demokrasiyi insan yaşamı için ekmek ve su kadar önemli görüyor ve bunu sık sık ifade ediyor.
Eğer millet olarak aklımızı başımıza almazsak, Türkiye’nin otokrasiye ve hatta teokrasiye gitme riski var. Ekonomik riskler çözülür ve fakat demokrasi biterse bir daha geri gelmez. Çocuklarımız, gelecek nesiller cezasını çeker.