Dünkü yazımda, deprem bölgesinde yurtların boşaltılması ve uzaktan eğitimin, ayrıca topluma bir sosyal maliyet getireceğini yazmıştım. Çünkü eğitim yalnızca eğitim yapana hem özel fayda hem de topluma sosyal fayda sağlar.
Eğitim özel fayda sağlar; kişiye bilgi ve beceri sağlar. Kişilerin bilgi ve becerilerinin artması, onlara daha iyi iş olanakları ve güvencesi sağlar. Hayat boyu gelir faydası sağlar.
Eğitim sosyal fayda sağlar; Eğitimle ve özellikle yükseköğretimle, nitelikli ve vasıflı iş gücü oluşur. Bu durum ekonomide toplam verimlilik artışı yaratır. Eğitilmiş ve uzmanlaşmış insanların iş verimi artar. Verimlilik artışı, daha yüksek katma değer yaratır ve milli gelirde fert başına büyüme artar. Kalkınma hızlanır. Teknolojik gelişme artar.
Eğitilmiş toplumlarda popülizm, kayırmacılık, yolsuzluğa karşı toplum daha fazla bilinçli olur. Yine toplumda siyasi istismarlara karşı daha erken tepki oluşur ve bu istismarlar daha kolay önlenir.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde çağdaş topluma geçiş hızlanır. Toplumda sosyal ilişkiler daha düzgün işler. Eğitilmiş insan, ideolojik ve terör etkisi altına daha zor girer. Sosyal sorunlara daha doğru ve daha objektif bakar. Topluma karşı olan görevlerinde daha titiz, daha saygılı ve daha sorumlu davranır. Bu tür toplumlarda toplumda insan ilişkileri, insan hakları ve demokratik özgürlükler daha iyi gelişir. İnsanların daha mutlu olmasının önü açılmış olur.
Çevre bilinci gelişir. Eğitimli toplumlar, çevrenin daha iyi korunmasında ve çevreye verilen zararlara karşı durmakta daha hassastır. Bu şartlarda çevreye verilen zararlar azalır.
Eğitim, demokrasi ve demokratik kurumların yerleşmesi ve gelişmesine de yardımcı olur. Eğitim insanların analiz kapasitelerini artırır. Eğitimsiz insanlar, ideolojik saplantılara, hurafelere, daha kolay inanır ve daha hızlı militanlaşır.
Eğitim suç işleme eğiliminin azalmasına da yardımcı olmuştur. Eğitim seviyesi daha yüksek olan Batı medeniyetleri içinde suç eğilimi daha düşüktür.
Eğitim bilgi ve beceri kazandırmakta, vasıflı işgücü arzını artırmaktadır. Vasıflı işgücü ekonomide verimliliği ve üretilen malın kalitesini artıran bir faktördür.
Ar-ge, teknolojik gelişme, büyümenin ve kalkınmanın en kritik öğesidir.
Eğitimin sosyal faydasını hesaplamak hemen hemen mümkün değil. Her şeyden önce bu fayda her ülkeye, her kişiye ve konjonktüre bağlı olarak çok değişir. Ayrıca maddi ve manevi çok fazla etkisi olduğu için bunları parasal olarak değerlendirmek çok zor ve doğru ve hatasız bir sonuç almak da çok kolay değildir.
Eğitim insana yapılan bir yatırım (beşeri yatırım ve beşeri sermaye)’dir.
Son asırda beşeri sermayenin kalkınma da artı bir değer yarattığı daha iyi anlaşılmıştır. Bir insan yetiştirmek, uzman yapmak, bir fabrika kurmaktan daha zordur. Daha da önemlidir. Hele hele çağımızda. Artık makine ikinci planda kalmıştır. Zaten vasıflı insan olmazsa, sermaye de olsa, fabrika kuramazsınız. Teknoloji üretemezsiniz.
Beyin göçü, bir fabrika kurup başka ülkeye bedava vermek demektir.
İktisadın babası olarak kabul edilen Adam Smith, “çok fazla emek ve zaman maliyeti ile eğitilen insan, pahalı bir makine ile karşılaştırabilir” demiştir.
Dahası, maddi sermaye, konjonktürün iyileşme dönemlerinde, insani sermayeden daha hızlı büyür. Buna karşılık şoklara karşı dayanıksızdır, depresyon ve kriz dönemlerinde küçülür.
Beşeri yatırım sermaye ise nesillere bilgi ve teknoloji aktarılması nedeniyle her zaman kümülatif olarak büyür.