Bugüne kadar Dünya da Venezuela dışında ekonomik istikrar sorununa karşı hükümetler hemen önlem almışlardır.
İstisna devlet Venezuela’dır. Venezuela’da eğitimi olmayan başkan Nicolas Maduro önlem almayı değil, halkı sindirmeyi tercih etti. Bu nedenle Dünyanın en büyük petrol rezervlerine sahip Venezuela halkı, dışarıya kaçıyor ; ilaç bulamıyor ve adete sürünüyor.
Nisan ayı TÜFE oranı yüzde 69,97 oldu. Yİ-ÜFE oranı yüzde 121,8 oldu. Yİ-ÜFE , tam olmasa da yüzde 90 Toptan eşya fiyatları ile aynıdır. Cumhuriyet tarihinde Toptan eşya fiyatları yalnızca bir yıl , 1994 krizinde yüzde 146,5 oldu. 1994 yılı dışında hiçbir yıl ; Toptan eşya fiyatları ve Yi-ÜFE yüzde 100’ü geçmedi. Şimdi Nisan ayı yılık Yİ-ÜFE yüzde 121,82’dir.
Teknik olarak Türkiye hiper enflasyon sürecine girmiştir. Üstelik Hükümet ekonomik istikrar programı yapmayıp, algı yaratarak, yasaklarla, polisiye önlemlerle ve dünyada da enflasyon var diyerek istikrar sağlayacağını zannediyor.
Gerçekte ise Türkiye Enflasyonda da Dünyadan ayrıştı. 2018 den beri krizle boğuşan Arjantin’de son TÜFE oranı bizden düşük yüzde 55,1 oldu. Gelişmekte olan ülkeler içinde üçüncü sırada Brezilya var … Brezilya da TÜFE oranı yüzde 11,03 oldu.
Siyaha beyaz demek gibi yanlışlar, hükümete karşı güven sorunu da krize dönüştürdü. Bu durumda, sermaye, iktisadi ajanlar hükümetin krizi çözmeyeceğini düşünüyor ve panik içinde korunmaya geçiyor.
Yani enflasyon artık bir Hükümet bir sistem krizi olmuştur.
Tarihte Hiper enflasyon yaşayan ülkeler de aynı zamanda siyasi kaoslar, dönüşümler yaşanmıştır.
Almanya’da Hitler iktidara gelmiştir.
Sovyetler 1944 yılında Macaristan’ı işgal etmiş; Bu İşgal, ancak 1991 yılında SSCB’nin dağılmasından kısa bir süre önce sona ermiştir.
Çin Milliyetçi Partisi lideri Çan Kay Şek Tayvan adasına kaçtı ve 1949 da Çin Cumhuriyeti’nin burada devam ettiğini Dünya’ya ilan etti.
Türkiye’yi bu gidişattan genel seçim kurtarabilir. Ya da hükümetin çok kısa sürede yeniden demokrasiye be hukukun üstünlüğüne dönmesi ve ekonomiyi tamamıyla teknokratlara bırakması gerekir.
Daha büyük bir risk te OHAL riskidir. Zira Anayasamız ‘’ekonomik krizlerde hükümet OHAL kararı alabilir. ‘’ diyor. Umarım o günlere kadar gitmeyiz.
Bu dönemde vatandaş ne yapmalı?
- Elde TL tutmanın maliyeti yüksek olur. TL’ den uzak durmak gerekir.
- Tasarruf sahibi, kısa dönem için tasarruflarını döviz ve altında tutabilir. Uzun dönemde gayrimenkulde tutması daha rasyoneldir.
- Satıcı fiyatlarını en geç her ay ayarlamak zorundadır.
- Anlaşmaları, sözleşmeleri kısa tutma gerekir. Bu anlaşmalarda ve fizibilite raporlarında, dolar- Euro kur sepetini kriter olarak almak gerekir.
- TL cinsinden ihalede risklidir. Çünkü enflasyonun bilerek veya bilmeyerek düşük gösterilme riski karşısında zarar olasılığı da yüksektir.