Döviz kurlarındaki yükselmeyi önlemek için Merkez Bankası , gecelik faizleri artırarak ve döviz satarak müdahale ediyor..
Döviz kurların hangi noktaya kadar artması veya hangi kurun denge kur olduğunu Reel Kur endeksleri göstermektedir..
Milli paranın aşırı değer kazanması , ülkenin rekabet gücünü düşürmekte, dış açıklara ve işsizliği neden olmakta, buna karşılık kur’un aşırı değerli olması da cari fazlaya , enflasyona ve yine yatırımların olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır..
Doğada olduğu gibi , ekonomide de herşey dengeli olmalıdır.. Denge kur’u döviz arz ve talebinin buluştuğu nokta değildir..
Çünkü , döviz arz- talebini etkiliyen çok sayıda faktör bulunuyor.. Ayrıca piyasa derin değil.. vadeli döviz işlemleri gelişmemiştir.. Sıcak apara var.. Dolarizasyon çözülmedi.. vb.
Yani türkiye deki olay , ABD kitaplarında yazdığı gibi değil.. Türkiye’de denge kur,dış cari açığın ve veya dış cari fazlanın ortaya çıkmayacağı bir kur seviyesidir.
1)Türk lirası ne kadar değerlidir ?
Türk lirasının değerli olup olmadığını veya tersine döviz kurunun ne oranda düşük olduğuna reel kur endeksleri göstermektedir. Örneğin doların bir dönemdeki reel satın alma gücünü koruması için , dolar kurunun içerideki enflasyonla ABD ‘deki enflasyon farkı kadar artması gerekiyor.. 2000 yılında enflasyon yüzde 40 oldu.. Dolar kuru yüzde 20 artırıldı.. Bu nedenle o zaman lira aşırı değer kazanmış oldu.. ABD’deki enflasyonu ihmal edersek 2000 yılında dolar kurunun da enflasyon kadar yani yzüde 40 artması gerekirdi… O zaman kur düşük kalmaz.. TL aşırı değerlenmedi.
Türkiye de reel kur endeksini Merkez Bankası hazırlıyor.. ve bu endeksi IMF tarafından kullanılan tanıma göre , ÜFE ve TÜFE bazlı olarak yapıyor. Endekse esas olan hesaplama , Türkiyenin en çok ekonomik ilişki içinde olduğu 17-18 ülkenin dış ticaret ağırlıkları kullanılıyor. Temel yıl olarak 1995 yılı kullanılıyor..
Mayıs ayında , MB reel kur endeksi , TÜFE’ ye göre 158.7
ÜFE’ye göre ise 140.7’dir.
Reel kur endeksinin yüzün üstünde olması , YTL’nin değerli olduğunu gösteriyor.. Mayısta kur artışı olmasın rağmen , YTl halen değerlidir..
2) Reel kur endeksinde temel yıl tartışması..
Hesaplamada 1995 yılı kur ortalaması 100 kabul edilerek yapılmaktadır.. Yani temel yıl 1995 ‘yılıdır.. temel yıla itiraz edenler , o yılda kurların dengede olduğunu nasıl biliyoruz ? Temel yılda belki de YTL düşük değerdeydi ? Böyle olunca bugün endeks daha yüksek çıkar .. sanki YTL aşırı değerliymiş gibi görünür .. diyorlar.
Her ülkede reel kur endeksi hesaplanıyor.. Her ülke bir yılı temel yıl olarak almak zorundadır.. Önemli olan, dış enflasyonu veri kabul edersek , kurların enflasyon kadar arttığı ve kısmen istikrar bulduğu bir yılı temel yıl olarak almaktır.. 1995 yılı 1994 krizinden sonra kurların dengeye geldiği bir yıldır.. Kaldı ki , reel efektir döviz kuru hesaplamasında MB , geometrik ortalam yöntemini kullanarak temel yılın olumsuz etkilerini gidermiş oluyor..
Buna rağmen iktisatçı reel kurun yorumunda ihtiyatlı olmak zorundadır.. Bu nedenle genel anlamda YTL değerlidir.. demek yeterli oluyor..