Newsweek , “Türkiye bu sene en kötü performansı gösteren piyasalardan biridir” diye yazdı.
Geçen sene seçimlerden bu güne kadar , Borsa’dan 7.1 milyar dolar sıcak para çıktı. Borsa’daki düşmeye dünya borsalarındaki şok düşüşler, Türkiye’de kurun ve faizin artması neden oldu.
Ne var ki, bu gün yaşamakta olduğumuz olumsuz ekonomik gelişmeler 2000 yılından beri dünyada yaşanan 5 global dalgalanmadan daha farklıdır. İMKB ënin bir yılda yüzde 30 dolayında değer kaybetmesi Borsa’nın daha önce aşırı şişmesindendir. Aşırı şişen Borsa , şiştiği gibi düşer.
Küresel sorunlar
Küreselleşmenin en belirgin sonucu , reel sektörle finans sektörü arasında dengenin bozulmuş olmasıdır. Bu çerçevede :
· Kısa vadeli sermaye hareketleri hızlandı.
· Borsa endeksleri , şirketleri temsil etmeyecek şekilde şişti.
· ABD’de mortgage sisteminde gayrimenkul karşılığı , aracılar, bankalar , sigorta şirketleri fonlar kurdular.Bir dolarlık gayrimenkul karşılığı piyasaya 88 dolarlık kağıt çıkarıldı.
· Dünyada konjonktürün yükselme dönemi tamamlandı. İniş başladı. Ekonomik göstergeler olumsuz seyretmeye başladı.
· ABD ve gelişmiş ülkelerde açıklanan veriler resesyon gösteriyor.
· ABD’de bazı bankalar battı. Bazı büyük finans kuruluşları da zarar açıkladı.
· Dolar/ yen paritesi düşmesiyle , carry-trade yapanlar telaşlandı
· ABD’de tüketici desteği için alınan karar, ters etki yaptı. Zımni olarak resesyonun korkulacak boyutta olduğunu ortaya çıkardı.
Türkiye’ye özgü ekonomik nedenler
Türkiye’de makro dengelerin ve piyasaların bozulmasına neden olan dünya ekonomisinden bağımsız faktörler de var. Türkiye’ye özgü bu nedenler de şunlardır :
· Son bir yılda 7.1 r dolarlık sıcak para çıkışı yaşandı.
· Cari açık büyüdü. Ekonomide risk arttı.
· Özel sektörün dış borcu da , kur riski de arttı. Aynı zamanda Türkiye’nin borçlanma maliyeti de arttı.
· Düşük kur üretim potansiyelini düşürdü. İşsizliği artırdı.
· Tüketicinin ve reel kesimin güveni azaldı.
Siyasi nedenler
Başbakan, işsizliği , yoksulluğu , cari açığı , dış borcu ve kırılganlığı gündem dışında tutmak için, türbanı ve Ergenekon gibi olayları gündemde tutarak, hem hedefini gerçekleştirmek hem de bu ekonomik sorunları gündem dışında tutmak istiyor.
· Başbakan’ın üslubu, yönetim zafiyeti , yalnız iç çevreleri değil , uluslararası sermayeyi de ürkütüyor.
Ne olabilir?
· Sıcak para çıkışı devam eder. Eninde sonunda kur artar.
· Risk alma eğilimi düştüğü için , yatırımlar azalır. Durgunluk olur.
· Gayrimenkul fiyatları düşer.
· Toplam kredi borcu 100 milyara ulaşan tüketici , durgunluktan dolayı ödeme sıkıntısı sıkıntı yaşar.
· Özel sektör hem iç talep azalması ve hem de dış borçları nedeniyle sıkıntıya girer.