Kredi değerlendirmesi, borç veren veya yatırımcı için, o borcun veya yatırımın geri ödenme ihtimalinin ne olduğunu belirlemek için yapılır.
Devlet kredi derecelendirmesi, bir ülkede yatırım ortamının risk seviyesini ifade eder, politik riski de hesaba katar. Doğrudan yabancı yatırım sermayesi bu dereceyi dikkate alır.
Bir ülke için not verilirken , ülkenin borcunu geri ödeme niyeti , bu borcu ödeme kapasitesi , temerrüde düşerse borcun vadesi ne kadar uzar ve borcun ne kadarı kurtarılabilir ? hesabı yapılır.
Bu nedenle ülkeler , yatırım yapılabilir , yatırım yapılamaz –spekülatif ve iflas kategorilerine ayrılmıştır. Her kategori de kendi arasında kendi içinde kademelere ayrılır .
Dünyada 3 önemli uluslar arası kredi derecelendirme kurumu var… Moody’s, Standart & poor’s ve Fitch . Geçen seneye kadar bunların üçü de Türkiye’yi yatırım yapılamaz , spekülatif düzeyde tutuyordu. Geçen sene Fitch not artırımı yaparak Türkiye ‘yi yatırım yapılabilir ülke statüsüne yükseltti. Önceki gün de Standart &poor’s kredi notumuzu BB’ den BB+ durağana yükseltti. Ancak BB+ da , yatırım yapılamaz spekülatif seviyesinin en üst kademesidir. Yani bundan sonra not artırımı olursa yatırım yapılabilir ülke düzeyine çıkacağız. Moody’s in notu ise hala yatırım yapılamaz düzeyde dir.
Durağan ise , artışın dinamik olmadığını , siyasi ve ekonomik gelişmelerin gözlemleneceğini ifade ediyor.
TÜRKİYENİN NOTU HANGİ DÜZEYDE ?
MOODY’S S+P FİTCH
EN DÜŞÜK YATIRIM
YAPILABİLİR DÜZEY Baa3 BBB- BBB-
YATIRIM YAPILAMAZ
EN ÜST KADEMESİ Ba1 BB+ BB+
TÜRKİYENİN NOTU Ba1 BB+ BBB-
Durağan Durağan
Not artışı ne getirebilir ?
1. Kısa vadeli devlet tahvilleri değer kazanır. Bu tahvilleri alan yabancılar , ülkenin notuna bakıyor. Ne var ki not halen yatırım yapılamaz bir düzeydedir. Bu nedenle fazla ümitlenmek doğru değil.
2. Spekülatif sermaye girişi ve sıcak para girişi devam eder. Ancak Türkiye’nin ihtiyacı olan uzun vadeli sıfırdan yatırım sermayesinin gelmesi için , gerek S+P , gerekse Moody’s in Türkiye’nin notunu birer derece artırması gerekir.
3. Döviz düşer , borsa artar.. Bu anlamda not artırımı fayda değil, zarar verecektir. Zira kurların düşmesi , cari açığın artması anlamına gelmektedir. Borsadaki spekülatif artışlar da arkasından spekülatif düşüşler getirmektedir. Borsanın kırılganlığı artınca bu durum ekonomide belirsizliği artırmaktadır.
Ekonomide ikili yapı oluştu. Spekülatif piyasa ve reel ekonomi . Spekülatörler , kurların düşmesini ve borsanın balon yapmasını olumlu gelişme gibi gösteriyor. Oysaki bu spekülatif hareketler reel sektörü vuruyor. Kur’un düşmesi reel sektörün rekabet gücünü düşürüyor ve ihracat artışını engelliyor. Spekülatif bir piyasa da yatırım eğilimi düşüyor. Oligopol ve monopolleşme artıyor.
Ayrıca ekonomide bu ikili yapı , tasarrufların düşmesine , yatırımların azalmasına ve cari açığın artmasına, işsizliğin yükselmesine neden olan bir yapıdır. Standart and poor’s not artırımı yaparken , dalgalı kuru övüyor. Dalgalı kur olduğu sürece , cari açık devam edecektir. Türkiye kaybetmeye devam edecektir. Ama kredi derecelendirme kurumlarını olaylara farklı açıdan bakıyor. Türkiye ye sıcak para giriyor ve Türkiye borcunu ödüyor ya , olayın yalnızca bu yanına bakıyorlar.