Merkez Bankası’nın 2006 yılında yüzde 5, 2007 yılında ise yüzde 4 olarak ilan ettiği enflasyon hedeflemesinin, ikisinde de yüzde yüz sapma oldu.
Sapma olunca MB’nin bu durumun nedenlerini kamuoyuna, iç ve dış piyasalara açıklaması gerekiyor. Martta, ÜFE yüzde 3.17 arttı. Hedef olarak açıklanan patikadan yine sapma oldu. Şimdi MB bunun da raporunu açıklayacak.
Enflasyon hedeflemesi, Merkez Bankası’nın tüm para politikası araçlarını, faizleri hedef enflasyonu sağlayacak şekilde kullanmasıdır… Başka bir ifade ile tek hedef enflasyon hedefidir.
Enflasyon hedefi Merkez Bankası ve Hükümet tarafından birlikte belirlenmektedir. Ancak, bu hedeflere ulaşılmasında uygulanacak para politikasını ve kullanılacak para politikası araçlarını belirleme yetkisi yalnızca Merkez Bankası’nın sorumluluğundadır.
Hesap vermek zorunda
MB 2002 -2005 yılları arasında örtük enflasyon hedeflemesine gitti… 2006 yılında açık enflasyon hedeflemesine geçti. MB hiçbir zaman enflasyon hedefini tutturamadı.
Açık enflasyon hedeflemesinde Merkez Bankası, hedef enflasyonu belirler. Bunu kamuoyuna ve piyasalara ilan eder. Eğer enflasyon hedefi tutmaz ise, MB hesap vermek zorundadır. Örtük enflasyon hedeflemesi rejiminde ise ilan edilen hedeflerden bir sapma görülmesi durumunda bir hesap verme sorunu yoktur.
MB 2006 yılında yüzde 5 hedef koydu, enflasyon oranı yüzde 9.7 oldu, 2007 yılında yüzde 4 hedef koydu enflasyon oranı 8.4 oldu. Her iki yılda da sapma oranı yüzde 100 dolayındadır. Bu haliyle Türkiye enflasyon hedeflemesinde en başarısız ülke oldu.
MB neden başarısız oluyor?
BAŞARISIZLIĞIN temel nedeni, MB’nin para politikası araçlarını istediği gibi kullanacak durumda olmamasıdır. Çünkü:
1. Faiz oranlarını MB değil, sıcak para tayin ediyor… Sıcak para stoku 2007 sonunda 107 milyar dolardı. Şimdi 90 milyar dolardır. MB faizlere müdahale ederse, sıcak para çıkıyor… 2006 yılının mayıs- haziran aylarında ortaya çıkan dalgalanma sırasında sıcak para çıkmasın diye MB gecelik faizleri 4.5 puan birden artırdı. Bu şartlarda faizleri MB değil, sıcak para yönetiyor. Faize hakim olmayan bir MB, bu faizleri enflasyon hedefine uygun olarak belirleyemez ve enflasyonu da yönetemez.
2. Yine sıcak para girdikçe döviz arzı artıyor… Döviz arzı kurların düşük kalmasına yol açıyor. Türkiye’nin rekabet gücü düşüyor… Ve cari açık artıyor. MB bu dövize kurlar artarsa müdahale ediyor. Örneğin geçen ay kurlar artınca günlük döviz alımlarını 90 milyon dolardan 45 milyon dolara düşürdü. Kur düştüğünde, yani YTL aşırı değer kazandığında MB dövize müdahale etmiyor. Bu yolla kuru enflasyon için çıpa olarak kullanıyor. Aksi halde kur artışı sanayide yüzde 70 girdi olan ithal ara malı fiyatını ve dolayısıyla üretim maliyetlerini artırıyor. Bu artış da enflasyona yansıyor. Bu sonucu mart enflasyonu gösterdi. Yılbaşından beri kurlar yüzde 6 değer kazandı, mart ayı ÜFE artışı yüzde 3.17 oldu.
3. Sıcak para döviz olarak giriyor… MB bu dövizler karşılığı YTL sürüyor… Sonra sterilizasyon için yeniden YTL’yi topluyor… Faizler yüksek kalıyor… Ve MB para arzını kontrol edemiyor.
Diğer ülkeler ne yaptı?
ENFLASYON hedeflemesi, ilk defa 1989 yılında, Yeni Zelanda’da uygulandı… 1991’de Şili, daha sonra Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Meksika ve İsrail gibi gelişmekte olan ülkelerde uygulandı… Kanada, İsveç ve Avustralya da uyguladı…
Dünyada, enflasyon hedeflemesinde ilk birkaç yıl veya sürekli başarısız olmuş birkaç ülke varsa, bunlar ya enflasyon hedeflemesine erken geçmiş ülkelerdir veya ekonomik koşulların uygun olmadığı ülkelerdir.
Birkaç istisna dışında şimdiye kadar enflasyon hedeflemesine geçen ülkelerde ilk yıl başarı sağlanmıştır.
Merkez Bankası’nın 5 Temmuz 2004 tarihli raporuna göre, enflasyon hedeflemesi uygulamış olan gelişmiş 8 ülke ve gelişmekte olan 13 ülkede gerçekleşen enflasyon, tespit edilen enflasyon hedefinin de altında gerçekleşti.
Enflasyon hedeflemesi ve gerçekleşen oranları (ortalama)
Ülkeler______İlk hedef____Bir yıl sonra ___2003 yılı sonu
Gelişmiş______2.80_______2.71__________1.84
Gelişmekte olan 9.87 _______7.88 _________3.16
Dikkat edersek, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler ortalamasında ilk yıl başarı vardır… Bizde ise ilk yıl yani 2006 yılında başarısızlık olmuş, enflasyon hedefinde yüzde 100 sapma olmuştur. Bu sene enflasyon hedeflemesi yüzde 4’tür… Oysa ki beklenen enflasyon yüzde onun üstündedir… Yani sapma geçen seneden de daha yüksek oranda olacaktır.
Kredibilitemiz düşüyor
ENFLASYON hedeflemesi MB’nin kamuoyuna, iç ve dış piyasalara verdiği bir taahhüttür. Eğer böyle bir taahhüt olmasaydı, enflasyonun yüzde on dolayında çıkması bu kadar önemli olmazdı. Enflasyon hedefinde yüzde 100 sapmanın getirdiği olumsuz etkiler şunlar oldu:
1. Merkez Bankası’nın kredibilitesi düşmüş oldu… Merkez Bankası başarısızlığının makul gerekçelerini kamuoyuna, iç ve dış piyasalara izah edemedi… Ayrıca izah etmek yerine saklamak yolunu tercih etti… Bu nedenle de kredibilitesi daha çok düştü.
2. Kamuoyunun ekonomi yönetimine ve Merkez Bankası’na olan güveni azaldı…
Özet olarak, MB şartlar oluşmadan ve ekonomide yapısal dönüşüm olmadan enflasyon hedeflemesine geçtiği için başarısız oldu. Bu başarısızlık ekonomiye ve topluma yeni maliyet getirdi.