Dolar kurunun artmasını frenlemek için piyasa, Merkez Bankası’nın faizleri artırmasını bekliyordu. Merkez Bankası Para Politikası Kurulu (PPK), faiz oranlarını artırmadı. Yerine Türk Lirası zorunlu karşılıklara ödenen faiz oranlarını 50 baz puan artırdı, döviz depo faiz oranlarını da yarım puan düşürdü.
Bu kararın tartışılması gereken iki yanı var…
Bir… TL zorunlu karşılık oranları faizleri ve depo faizleri, kur artışını önlemede ne kadar etkili olur.
İki… Merkez Bankası beklentilere rağmen faiz oranlarını neden artırmadı?
1. Döviz Depo Faiz Oranları, bankaların Merkez Bankası’ndan alacakları bir hafta vadeli dövize ödedikleri faizdir. Bu faiz oranı dolarda yüzde 4.5’ten yüzde 4.0’e, Euro’da yüzde 2.5’ten yüzde 2’ye indirildi.
Bankalar, piyasada mevduat için dolar mevduatına da Euro mevduatına da aynı oranda yaklaşık yüzde 2 faiz veriyorlar. Merkez Bankası ise farklı faiz uyguluyor. Bu şartlarda bankalar daha düşük faiz nedeniyle piyasadan dolar bulmayı tercih edecektir.
Netice olarak, bankaların aldıkları döviz depo faiz oranlarının düşürülmesinin etkisi sınırlı olur.
2. Zorunlu karşılık, makro finansal risklerin azaltılması için kullanılan bir para politikası aracıdır.
Türk Lirası cinsinden zorunlu karşılıklara tabi yükümlülükler, bankaların ve finansman şirketlerinin, mevduat ve katılım fonu ve bunun dışında kalan repo işlemleri gibi diğer 8 yurt içi işlemi içeren bilanço kalemlerinden oluşur. Zorunlu karşılık oranları yüzde 6 ile yüzde 13 arasında değişir. İşte bu zorunlu karşılık için 2014 yılı sonundan itibaren Merkez Bankası faiz ödemeye başladı. Son faiz oranı 1.65 idi.
Şimdi MB, bu faizlerde yarım puan artışa gidiyor. Bu uygulama ile, bankaların döviz olarak tuttukları karşılıkları azaltarak, TL cinsi tutacakları karşılıkları artıracakları hesaplanıyor. Bu yolla TL’ye talep artışı, dolar kurundaki artışı frenleyecektir. Ancak bu etkinin çok sınırlı kalacağı açıktır.
3. MB, faizleri neden artırmadı?
PPK, açıklanan gerekçesinde, cari işlemler açığının ve enflasyonun düşeceğini söylüyor.
İşin gerçeğine gelirsek, Merkez Bankası gösterge faizi yüzde 7.5, bankaların bir yıllık mevduat faizi yüzde 8, iki yıllık bileşik tahvilin gösterge faizi yüzde 10’dur. 2015 yılı beklenen enflasyon oranı ise yüzde 8’dir. Elinde TL tutanların parasını enflasyon götürüyor. Bu şartlarda tasarruf sahibi neden elinde TL tutsun? Herkes TL yerine dolara yöneliyor. Mamafih 2013 başından 2015 Nisan başına kadar 2 yıl 3 ayda, dolar olarak tutulan mevduat hesapları yüzde 25.2, Euro olarak tutulan mevduat hesapları da yüzde 54 artmış.