Kayıt dışı ekonominin gayri safi yurtiçi hasılanın içindeki payının yüzde 25 ile yüzde 30 arasında olduğu tahmin ediliyor. Türkiye İstatistik kurumu da kayıt dışı istihdam oranın yüzde 35 olduğunu açıkladı.
Aslında kayıt dışı ekonomi ve vergi kaçağı konusunun üzerine gidilmesi, herkesin istediği bir yoldur… Ancak bunu yaparken hükümetin şu üç hususa dikkat etmesi gerekiyor:
1) Yüksek vergi ve prim yükü getiren , iş mevzuatında işçiyi ve işvereni sıkıntıya sokan açık kapılar ve belirsizlikler gibi kayıt dışılığa zorlayan mevzuat değişmelidir.
2) Kurunun yanında yaşın da yanması önlenmelidir.
3)3.5 Milyon Suriyeli kendi ülkesine geri gönderilmelidir.
Kayıtdışılığın zararını hepimiz çekiyoruz. Zira:
1.Kayıt dışılığın yüksek olması, vergi kaçıranlar lehine haksız rekabet yaratıyor. Vergi vereni de kayır dışılığa zorluyor. Vergiye karşı tepki yaratıyor. Vergi mükellefinin vergi bilinci kayboluyor.
2) Kayıt dışılık potansiyel vergi imkanlarının kullanılmasını engelliyor. Bu defa hükümet vergi kaçırmayanların vergi yükünü artırıyor.. Veya Tüketim vergilerini artırıyor. Tüketim vergilerinin artması fiyatların artması demektir. Türkiye gibi kırılgan bir ekonomide fiyat artışı enflasyona dönüşüyor.
Öte yandan Fiyatlar artınca birçok mala olan talep azalıyor. Talep olmayınca üretici malını satamıyor. Ya zarar ediyor.. Veya işyerini kapatıyor. Bu gün KOBİ’lerin ve küçük esnafın sıkıntı içinde olmasının nedenlerinden birisi de budur.
3) Toplumun etik değerleri aşınıyor..
4) Kayıt dışı elde edilen gelirler, genellikle yurt dışına çıkarılıyor…
5. İstihdam üzerinde aşırı yük olması aynı zamanda vergi ve prim gelirlerini de düşürüyor… Çünkü bu yük işletmeleri kaçak veya düşük ücretle işçi çalıştırmaya zorluyor… İster istemez vergi ve prim gelirleri daha düşük kalıyor… Kayıt dışılıkla savaş için devletin idari giderleri de artıyor… Eğer bu yükleri düşürürsek, hem kayıt dışı istihdam azalacak ve hem de istihdam üzerinden alınan prim ve vergi olarak alınan toplam gelirler artacaktır.
Kayıt dışı ekonomiyi önlemek siyasi , ekonomik ve eğitim dahil uzun dönemli politikalar gerektirir. Buna karşın kayıt dışı istihdamı önlemek daha kolay ve niyete bağlı olarak mümkün olan bir yoldur.
Türkiye de kayıt dışı istihdamın temel nedeni istihdam üzerindeki aşırı vergi ve prim yükleridir… Bu yük yüzde 37 ile yüzde 40 arasındadır.
İstihdam üzerindeki söz konusu bu yük , birkaç İskandinav ülkesi hariç, diğer ülkelerden daha yüksektir… Örneğin OECD ülkeleri ortalaması yüzde 30 dolayındadır… Avrupa ortalaması yüzde 25 dolayındadır. yüzde 41’dir.
Türkiye istihdam üzerindeki vergi ve prim yüklerini AB ve OECD ülkeleri ortalaması olan yüzde 25 , yüzde 30’lar düzeyine indirmelidir.
Yine , 3,5 milyon Suriyeli olduğu sürece kayıt dışılık önlenemez. Kaldı ki hükümet böyle bir niyetinin olmadığını da açıkladı. Bir bakan Suriyelilere iş verilmesini söyledi. Kayıt dışılıkta da Suriyelilere aynı toleransı sağlıyorsak , yapacak bir şey yok demektir. Zaten 6 milyon işsizimizin temel nedeni de Suriyeli kaçak işçilerdir.