Geçen hafta, Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan devlet başkanları, Kars- Tiflis- Bakü demiryolunun temelini attı. Bu demiryolu Türkiye’nin 100 yıllık rüyasıdır. Zira Avrupa’yı Çin’e bağlayan yeni bir ipek yoludur.
Bu proje için 2001 yılında 450 milyon dolar Çin kredisi bulunmuştu. O zamanki Hazine’den sorumlu bakan Kemal Derviş engelledi.
Biz mutlaka bir ayağı eksik iş yaparız. Kars – Tiflis – Bakü demiryolu projesi de topal doğdu. 20 kilometre kısa olsun diye, söz konusu demiryolu dağlardan geçiyor. Ardahan ve Çıldır’ı pay-pas ediyor.
İkinci mesele, demiryolu yapılıyor… Ancak halen Çıldır Aktaş Sınır Kapısı kapalı tutuluyor. Aynı sorunun devamı olarak sınır ticareti de sınırlı tutuluyor.
1960’lı yıllara kadar, Kars’ta fert başına gelir düzeyi, Türkiye ortalamasının üstündeydi… O tarihlerde İstanbul’daki vitrinleri aynen Kars’ta da bulabilirdiniz…
Büyük şehirlere göç…
Yine o yıllarda Anadolu’nun birçok ilinden, örneğin Malatya’dan örneğin Sivas’tan İstanbul’a çok sayıda göç varken, bugünkü Kars-Ardahan ve Iğdır’dan sayılı birkaç zengin dışında göç nedir bilinmiyordu…
Kars’ın zenginliği, yoğun hayvancılık ve özellikle bu hayvanların Rusya’ya ihraç edilmesinden geliyordu…
Sonradan sınırlar kapanınca, Rusya daha ucuza hayvan üretmeye başlayınca, Kars-Ardahan ve Iğdır’ın da talihi terse döndü.
Bugün için sınır ticareti Kars-Ardahan ve Iğdır için çok önemli bir imkândır… Zira Iğdır’ın İran, Nahçivan ve Ermenistan ile Kars’ın Ermenistan ile Ardahan ise Ermenistan ve Gürcistan’la sınırı vardır.
Ne yazık ki bu potansiyeli kullanamıyoruz. Aslında coğrafi bölge olarak bu üç ilimizin, Kafkas ülkeleri ile kültürel bağları vardır… Halk, bu insanlarla daha kolay anlaşabiliyor. Bunun içindir ki sınır ticareti bu üç ilde daha kolay yapılır…Daha verimli olur.
Sınır ticareti
Türkiye’ de sınır ticareti ile ilgili ilk uygulama 1979 yılında başlatılmış ve Ağrı Valiliği, İran’ın Batı Azerbaycan Genel Valiliği arasında varılan mutabakat üzerine çeşitli tüketim malları verilmesine karşılık motorin, fuel-oil ve benzin alımı yapılmaya başlanmıştır.
Ağrı ile Gürbulak Sınır Kapısı’ndan İran’la yapılan sınır ticareti kısa bir duraklamadan sonra 1985 yılında yeniden canlanarak komşu ülke İran’la sınır ticaretinin alanı daha da genişletilmiş ve uygulama Ağrı, Van, Hakkari illerinin, Gürbulak, Kadıköy ve Esendere kapılarında yapılır hale gelmiştir. Bakanlar Kurulu’nun 31 Ocak 1996 tarihli kararında iller ve sınır kapıları arasında, Iğdır’ın Dilucu Sınır Kapısı’ndan Nahçivan’la, Ardahan Türkgözü kapısından Gürcistan ve diğer B.D.T. ülkeleri ile sınır ticaretinin yapılmasına da izin verilmiştir.
Sınır ticaretinin önemi, pratik olması, bürokratik işlemlerin sınırlı olması ve bölgede oturan halkın imkânlarını değerlendirmek ve aynı zamanda, ihtiyaçlarını karşılamak açısından daha elverişli olmasından ileri geliyor. Ayrıca sınır ticareti yoluyla yapılacak ithalat Gümrük Vergisi ve ek mali yüklerden muaftır. Bunun içindir ki yetkiler valilere verilmiştir.
Ne var ki, sonradan bu yetkiler alınmış… Sınır ticaretinde ne alınıp- satılacağı bile Ankara’dan tayin edilir duruma geldi. Sınır ticaretine sınır geldi.