1950-1960 yılları arasında Demokrat Parti, o zamanki siyasi sözlerle “kahir bir ekseriyetle” (ezici çoğunlukla) iktidar oldu… On yıl boyunca Kars ili muhalefette kaldı… Kars bu on yıl boyunca CHP’nin kazandığı nadir illerden birisi idi.
O yıllarda Kars’a hiç yatırım yapılmadı…
Sonraki yıllarda da durum değişmedi… 1992 yılında Kars’ın Kars, Ardahan ve Iğdır şeklinde üçe ayrılması dışında Kars için hiçbir proje gerçekleşmedi. Kars’ın üçe ayrılmasının da görünen bir yararı olmadı. Iğdır’ın doğal imkânları ve sınır kapısı, kısmen de olsa bu ilin gelişmesine imkân verdi. Ancak Ardahan daha da geri kaldı.
Siyasi iktidarlar bu üç il için hazır olan imkânları kullanmakta bile cimri davrandı.
Örneğin, bazı sınır kapıları açılmadı… Kars-Tiflis demiryolu projesinin kredisi hazır olduğu halde bu güne kadar uzatıldı. Ayrıca daha ucuza çıkıyor diye bu yolun güzergâhı değişti. Dağlardan geçen yolun, Ardahan’a bir hayrı olmayacaktır. Öte yandan Kura üstünde elverişli 7 baraj imkânı olduğu halde bugüne kadar da başlanmadı. Kura Nehri’nde sulama ve elektrik santralleri için bu 7 baraj projesinden yalnızca birine el atıldı.
Özellikle organik tarım için dünyada önemli bir talep doğdu. Organik ürünlere en elverişli bölge de Kars-Ardahan bölgesidir. Organik tarım imkânları yanında, bölgenin doğal, tarihi ve kültürel zenginliğini de değerlendiremedik… Son dönemde il sayısı artırılan ve bu nedenle tartışma yaşanan “yatırımların teşvik edilmesi” konusunda, Kars, Ardahan ve Iğdır’da şimdiye kadar dişe dokunur bir yatırım yapılmadı. Kaldı ki Kars, Ardahan ve Iğdır’da devlet alt yapı yapmadığı için kimse de üstüne de yatırım yapmaya yanaşmıyor.
AKP de yapmadı…
2007 Temmuz seçimlerinde Kars’tan CHP hiç milletvekili çıkaramadı. Böylece AKP, DP’nin 50 yıl sonra rövanşını aldı. Ancak AKP iktidarında da Kars’a yatırım yapılmadı.
Yapılanlar da önceki vali Nevzat Turhan ve şimdiki vali Mehmet Ufuk Erden ile Belediye Başkanı Naif Alibey’in çabalarıyla oldu. Elbette ki bu yapılanlar arasında Kars- Ardahan ve Iğdır kalkınma vakfı üyelerinin ve özellikle İsmail Aytemiz’in Kars’a vefalı davranarak yaptıkları yatırımlar da önemli yer tutuyor.
Bir ülkede yapılacak yatırımlar devlet tarafından üç amaçla teşvik edilir… Konjonktürel etki yaratmak… Verimli sektörlerde yatırımları artırmak… Ve bölgeler arası gelişmişlik farkını azaltmak. Avrupa Birliği’nde bölgeler arası dengesizliğin giderilmesi, sosyal dengesizliğin giderilmesi ve istihdam kaygısı ile yatırım teşvikleri verilmektedir. Hatta 1995 yılında AB ile yaptığımız “Gümrük Birliği” anlaşmasında da bu gibi teşviklerin rekabeti bozmayacağı vurgulanmıştır.
Devede kulak bile değil…
TÜRKİYE’DE geri kalmış yörelere yapılan yatırımların teşviki çok düşük kalmıştır…
Örneğin, 2000-2007 yılları arasında kalkınmada öncelikli 41 ile verilen teşvikler, toplam yatırımların yalnızca yüzde 15’i kadar olmuştur.
Bir karşılaştırma yapabilmek için, 2007 Ocak-Haziran arasında Ardahan’da yatırım teşviki hiç verilmedi… Kars’ta, 3 adet ve Iğdır’da da bir adet yatırım teşvik belgesi verildi.
2007 yılında Türkiye’ye verilen yatırım teşvik belgesi toplam tutarı, 25.8 milyar lira oldu… Kars – Ardahan ve Iğdır’a verilen toplam yatırım teşvik belge tutarı ise, bunun yüzde birinden çok daha az oldu. (Binde 18’i) Bu tutar devede kulaktan çok daha da küçük demektir.
Ne yapmak gerekir?
KARS-Ardahan ve Iğdır için yapılması gereken şunlardır:
1) Kars ve Ardahan için ayrı, Iğdır için ayrı bir kalkınma modeli oluşturmak gerekir. Bu üç ili Doğu Kalkınma Projesi olan DAP içinde ele almak doğru değildir. Çünkü doğal yapısı, tarım yapısı, stratejik yeri açısından, diğer Doğu Anadolu illerinden farklıdır.
2) Bu illerin en büyük imkânı, 200 milyonluk, Rusya ve Kafkas ülkelerine komşu olmasıdır. Bu nedenle bu üç ilde sınır kapıları açılmalıdır. Sınır ticareti valilere bırakılmalıdır. Iğdır gibi Kars ve Ardahan’da da Sınır Ticaret Merkezleri kurulmalıdır.
3) Kars-Tiflis demiryolu, Ardahan’a da imkân sağlayacak şekilde Çıldır İlçesi’nden geçmelidir.
4) Şimdilerde dünyada organik tarım ve seracılık çok aranıyor. Dünyada para ediyor… Organik et de aynı şekilde aranıyor. Kars ve Ardahan için Tarım Bakanlığı organik tarım üniteleri kurup, organik tarımı desteklemeli ve halkı organik tarıma teşvik etmelidir..
KARS-Ardahan ve Iğdır için yapılması gereken şunlardır:
1) Kars ve Ardahan için ayrı, Iğdır için ayrı bir kalkınma modeli oluşturmak gerekir. Bu üç ili Doğu Kalkınma Projesi olan DAP içinde ele almak doğru değildir. Çünkü doğal yapısı, tarım yapısı, stratejik yeri açısından, diğer Doğu Anadolu illerinden farklıdır.
2) Bu illerin en büyük imkânı, 200 milyonluk, Rusya ve Kafkas ülkelerine komşu olmasıdır. Bu nedenle bu üç ilde sınır kapıları açılmalıdır. Sınır ticareti valilere bırakılmalıdır. Iğdır gibi Kars ve Ardahan’da da Sınır Ticaret Merkezleri kurulmalıdır.
3) Kars-Tiflis demiryolu, Ardahan’a da imkân sağlayacak şekilde Çıldır İlçesi’nden geçmelidir.
4) Şimdilerde dünyada organik tarım ve seracılık çok aranıyor. Dünyada para ediyor… Organik et de aynı şekilde aranıyor. Kars ve Ardahan için Tarım Bakanlığı organik tarım üniteleri kurup, organik tarımı desteklemeli ve halkı organik tarıma teşvik etmelidir..