Dini bayramlar, insanlar arasında dayanışmanın artmasına, küskünlerin barışmasına ve iç huzurun artmasına destek olur. Böyle olmasını umuyoruz…
Ancak bunu önce siyasi iktidarın düşünmesi ve altyapısını oluşturması gerekir. Zira iç huzur da ülke için gerekli, siyasi, sosyal ve ekonomik ortamı yaratmak veya tersi tamamıyla siyasi iktidarın görevidir.
Bu görevlerin başında da, hukukun üstünlüğü gelir… Hukuk ihlallerinin olduğu, yargının bağımsızlığının tartışıldığı hiç bir ortamda güven olmaz, güven olmayınca da iç huzur olmaz.
Türkiye’de hukukun üstünlüğünü ve yargı bağımsızlığını bizim yorumlamamız yetmez… Çünkü bizim yorumumuzda siyasi, ideolojik eğilimlerimiz de etkili olur.
Birleşmiş Milletler gibi kuruluşlar, tarafsız sivil toplum örgütleri bu değerlendirmeyi, ülkeleri de karşılaştırarak daha objektif yapmaktadır.
Daha da önemlisi, Türkiye için yatırım projesi olan yabancılar, bu örgütlerin bilgilerine bakarak karar veriyorlar.
Dünya Adalet Projesi (The World Justice Project- WJP) hukukun üstünlüğünün geliştirilmesi amacıyla dünya çapında çalışmalar yürütüyor. Her yıl düzenli olarak yayınladığı ve bizim ülkemiz için Barolar Birliği’nin de destek verdiği Dünya Hukukun Üstünlüğü Küresel Endeksinde Türkiye her yıl daha düşük bir sıraya geriliyor. Söz gelimi 2014 yılında dünyada endekse giren 99 ülke içinde 59. sıradaydı. Yani endekse giren ülkelerin yarısından daha iyi durumda idi. 2015 yılında 21 sıra geriledi ve 102 ülke içinde 80. sıraya düştü. 2016 yılında ise 113 ülke arasında 99. sıraya geriledi.
Özetle hukukun üstünlüğü endeksinde 2013 yılından beri hızlı kan kaybettik.
WJP hukukun üstünlüğü endeksinde dikkate alınan dört ilke şöyledir:
* Devlet görevlileri ve kurumları yönetenler, kişiler ve özel kuruluşlar yasalar önünde sorumludur; gerektiğinde hesap verirler.
* Yasalar nettir, herkese açıktır, dengelidir, adildir; herkese eşit olarak uygulanır; kişilerin güvenliği ve mülkiyet hakları dahil, temel hakları korurlar.
* Yasaların uygulama süreci, ulaşılabilir, adaletli ve verimlidir.
* Adalet, yetkin, ahlâklı, bağımsız ve tarafsız kişilerce dağıtılır. Bu kişiler sayıca yeterlidir, yeterli kaynaklara sahiptir.
Türkiye 2016 yılında bütün bu kriterler açısından da, maalesef ortanın altında puan aldı ve sıralamada da geri sıralarda kaldı. (Aşağıdaki tablo.)
****************************************
Dünyada 113 Ülke Arasında Hukukun Üstünlüğü Endeksinde
Türkiye’nin Puanı ve Sırası ( 0= En Kötü ; 1= En İyi)
PUAN SIRA
Hukukun Üstünlüğü Endeksi 0.43 99
Hükümet Yetkililerini Denetim ve Kısıtlama 0.32 108
Yolsuzluk Yokluğu 0.48 58
Şeffaf Hükümet 0.42 96
Temel Haklar 0.34 105
Düzen ve Güvenlik 0.59 98
Yasal Yaptırım 0.44 84
Hukuk Uygulamaları 0.46 86
Ceza Hukuku Uygulamaları 0.40 75
Kaynak: World Justice Project, Rule Of Law İndeks, 2016’dan derlenmiştir.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
En geri olduğumuz kriter, hükümet yetkililerinin denetimi ve eylemlerinin kısıtlanmasıdır. Bu kriterde 113 ülke içinde 108. sıradayız. Afganistan, Nikaragua, Etiyopya, Uganda gibi ülkeler bizden daha üst sıralardadır.
Sayıştay denetimine sınır getirilmesi, Meclis’te AKP çoğunluğunun her yasayı yeterli tartışmadan ve kontrolsüz çıkarması, Şimdi OHAL kararnamelerinin OHAL’le sınırlı değil de kalıcı olarak çıkarılması, Yargının kontrol altına alınması, Türkiye yi dünyanın en denetimsiz ülkesi yaptı. Başkanlık sistemi ile de 113 ülke içinde 113. sıraya gerilersek şaşmayın.
Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı, demokrasinin ve kalkınmanın altyapısını oluşturur. Bunun içindir ki, gerek Birleşmiş Milletler’de, gerek Avrupa Konseyi gibi kurumlar ve benzer uluslararası kurumlarda, daha birçok uluslararası anlaşmalar ile hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı teminat altına alınmıştır.