Mano, kumar oynatan kişinin kumar kazancından aldığı paydır. Oynayanlar, kazanır kaybeder ve fakat mano her zaman kazanır.
BİST 100 endeksi de kumara benziyor. Borsada işlem yapanlar bir sene kazanıyor, ertesi sene kaybediyor. Ancak aracılar hep kazanıyor.
Aşağıdaki tablodan anlaşılacağı gibi, Borsa her zaman emme basma tulumba gibi çalışmaktır. Söz gelimi BİST 100 endeksi 2011 de yüzde 12.76 reel getiri sağlamış… 2012 de tekrar yüzde 12.1 reel kayıp getirmiştir. Yine 2014 yılında reel kaybı 27.97 olmuş, buna karşılık 2015 te tersine reel getirisi yüzde 26.27 olmuştur.
Reel getiri hesabı enflasyonun etkisi giderildikten sonra ortaya çıkan kazanç ve kayıptır. Enflasyonun etkisi giderilmiş olmasına rağmen, Mart’an – Mart’a yıllar itibariyle, BİST 100 endeksinin reel getirisi aşırı zig-zaglı bir trent göstermiştir. Bu durum borsanın ne kadar kırılgan ve spekülatif olduğunu gösteriyor.
Öte yandan son beş yılda mevduat hesapları faizi yalnızca 2011 yılında reel getiri sağlamış… Kalan dört yılda reel faiz getirisi hep eksi olmuştur. Eğer faizden alınan yüzde 10 ve yüzde 15 vergi stopajını da çıkarsak, reel faiz getirisi daha düşük olacaktır.
Eksi reel faiz mevduat sahibinin satın alma gücünü düşürmekte ve aynı zamanda mevduat sahibinden bankalara gelir transferine yol açmaktadır.
Dolara gelince… Son beş yılda doların reel getirisi olmuştur. Son iki yılda elinde dolar tutanlar yüzde 22.7 oranında reel getiri sağlamışlardır. Euro ise bir önceki yıl yüzde 20.57 reel getiri, son bir yılda ise yüzde on bir yılda dolar karşısında değer kaybeden Euro ise, yüzde 14.93 reel kayıp getirmiştir.
Aslında dövizi tasarruf aracı olarak tutmak yanlıştır. Türkiye açısından sorun enflasyonun yüksek, TL mevduat faiz getirisinin eksi olması ve genel olarak ta TL’ ye olan güvenin düşük olmasından kaynaklanmaktadır.
|
FİNANSAL YATIRIM ARAÇLARININ REEL GETİRİ ORANI |
|||||
|
|
2011 |
2012 |
2013 |
2014 |
2015 |
|
MEVDUAT FAİZİ |
3,63 |
-3,24 |
-0,57 |
-2,55 |
-2,28 |
|
BİST 100 |
12,76 |
-12,1 |
26,27 |
-27,97 |
16,47 |
|
DOLAR |
-1,02 |
2,57 |
-5,39 |
13,05 |
8,54 |
|
EURO |
2,11 |
-3,28 |
-7,14 |
20,57 |
-14,93 |
|
KÜTÇE ALTIN |
26,23 |
20,7 |
-10,31 |
-5,41 |
-4,01 |
|
DEVLET İÇ BORÇLANMA SENETLERİ |
– |
– |
– |
-2,03 |
1,84 |
|
TÜFE (YILLIK) |
7,29 |
10,43 |
7,29 |
8,39 |
7,61 |
Son beş yılın ilk yılında, ilk iki yılında yüzde 52 reel getiri sağlayan altın, son üç yılda düşmeye devam etmiş ve bu üç yıl için yüzde 21 oranında reel kayıp getirmiştir.
Küreselleşmenin en kötü tohumu, spekülatif piyasa yaratmasıdır. Finans sektörü reel sektörünün sürekli balon yapması ve reel sektör ile finans sektörü arasındaki dengenin bozulmasıdır.