Eğer geçen yıldaki ödemeler bilançosuna oranlarsak bu sene 2005 yılı dış işlemler cari açığı 22 milyon dolar civarında olacaktır. Bu şartlarda cari açığın Gayri Safi Milli Hasıla’ya oranı ise yüzde 7’yi geçmiş olacaktır.
ABD’de cari açık oranı yüzde 5 diye kıyametler kopuyor. Türkiye’de bu oran geçen sene yüzde 5.2 oldu. Bu sene yüzde 7 olacak. Oysa ki, Devlet Bakanı Ali Babacan ve IMF Türkiye masası şefi Lorenzo Giozgianni,15 Haziran’da “Cari işlemler açığı hız kesti” demişlerdi.
Türkiye’de 2002 yılından beri, iç açık azalıyor.Dış açık artıyor. Örneğin 2002 yılında dış açık yok olacak kadar azdı… Ancak Kamu kesimi açığının GSMH’ye oranı,yani iç açık oranı yüksekti… yüzde 12.7 idi.
Cari açığın kendinden daha önemli sorunu finansman sorunudur…
Gelişmekte olan ülkelerde cari açık uzun vadeli net yatırım sermaye girişi ile kapatılırsa, sorun yaşanamaz.
Ülkeye fabrika gibi yatırım ve üretim yapmak için giren sermayeye “uzun vadeli yabancı yatırım“ sermayesi deniliyor. Türkiye’de yatırım için giren yabancı sermaye olduğu gibi, Türkiye’den uzun vadeli yatırım yapmak için sermayede vardır. Örneğin Türkiye’de yerleşikler Romanya, Bulgaristan ve hatta Çin’de fabrika kurmaktadırlar.
İşte giren ve çıkan arasındaki fark, uzun vadeli net yabancı yatırım sermayesidir.
Türkiye’ye geçen yıl 2004 yılında gayrimenkul alımını çıkarırsak bir milyar doların altında uzun vadeli yabancı sermaye girdi. Çine giren yatırım sermayesi 60-70 milyon dolardır. Doğu Avrupa’nın birçok ülkesine giren yabancı yatırım sermayesi ortalama 10 milyar dolardır.
Ülkeye uzun vadeli yatırım sermayesi girerse hem cari açık kapanır… Hem de giren yabancı sermaye sıfırdan yatırım yapacağı için, üretim artar… Yeni teknoloji gelir verimlilik artar.
Maalesef bizde cari açığın büyük kısmı sıcak para dediğimiz kısa vadeli sermaye girişi ve Dış Borç’la kapatılıyor.
Hazır yatırım satın alan Banka ve KİT satış yoluyla gelen yabancı sermaye, kısa sürede getirdiğinden daha fazla götürür.
İster özel olsun,ister devlete ait olsun hazır bir yatırımı satın alan yabancı sermayenin cari açığı kapatma etkisi kısa süreli olur. Uzun vadede kar transferi olacağından, bu defa cari açığın artmasına neden olur. Üstelik bu gibi sermayenin geldiği sektörlerde, örneğin iletişim, süper market ve bankacılık sektörlerinde Başbakan Yardımcısı Abdullatif Şener’in söylediği gibi ihracat olanağı da yoktur. Tersine Gros market veya iletişim sektörlerinde yabancı sermayenin ithal malı kullanma imkanı daha fazladır.