Ekonomide 2018 Yılının son çeyreğinde yüzde 3 olan küçülme , 2019 ilk çeyreğinde de devam etti. Büyüme oranı eksi 2.6 oldu.
Bir ekonomide gelir artışı , fert başına büyüme ile ölçülür. Türkiye de ortalama nüfus artış hızı yüzde 1.2 dir. Bu durumda fert başına GSYH ‘ ilk çeyrekte yüzde 3.12 oranına küçülmüş oluyor.
1.Tarım sektörü ekonomide daha da fazla küçülmeyi engelledi, zira tarım sektörü ilk çeyrekte yüzde 2.6 büyüdü.
Büyüme oranları tahmin yoluyla oluyor. Ancak TÜİK Büyüme tahmini verilerinin bir bölümünü doğrudan derlemekte , bir bölümünü de devlet kayıtlarından , söz gelimi vergi beyanları gibi , çıkarmaktadır. Tarım sektörü için kayıtlı veri sınırlıdır . Bunun için tarımda büyüme daha sık revize edilir.
| SEKTÖRLERDE BÜYÜME (İLK ÇEYREK) | ||
| 2018 | 2019 | |
| TARIM | 7,3 | 2,5 |
| SANAYİ | 8,8 | -4,3 |
| İNŞAAT | 6,9 | -10,9 |
| HİZMETLER | 10,0 | -4,0 |
| GSYH | 7,4 | -2,6 |
İlk çeyrekte İnşaat sektörü yüzde 10.9 oranında küçüldü. Kriz boyutunda oldu. İnşaat sektörü sürükleyici sektördür. Diğer sektörlerden girdi kullanır. İstihdam yaratır. İşsizliğin artmasında inşaat sektöründeki küçülmenin etkisi yüksek oldu.
Sanayi sektörü de GSYH daki küçülmeden daha fazla küçüldü. Sanayi sektörünün küçülmesinde , aramalı ve hammadde ithalatının daralması etkili oldu.
2.İlk çeyrekte özel tüketim harcamaları 4.7 oranında daraldı. Bu daralma da GSYH küçülmesinde etkili oldu. Özel tüketim harcamalarının toplam tüketim harcamaları içindeki payı yüksektir … ilk çeyrekte yüzde 58.4 oldu. Devletin nihai tüketim harcamalarının payı yüzde 16.5 ve yatırımların payı yüzde 28 oranında oldu. Devletin tüketim harcamalarında büyüme oranı 2018 yılında 3.4 iken 2019 yılında 7.2 oldu ve GSYH’ da daha fazla küçülmeyi engelledi.
| HARCAMALARA GÖRE BÜYÜME İLK ÇEYREK | ||
| 2018 | 2019 | |
| ÖZEL TÜKETİM HARCAMALARI | 3,8 | -4,7 |
| DEVLETİN NİHAİ TÜKETİM HARCAMALARI | 3,4 | 7,2 |
| YATIRIMLAR | 9,7 | -13 |
| İHRACAT | 0,5 | 9,5 |
| İTHALAT | 15,6 | -28,8 |
| GSYH’DA BÜYÜME | 7,4 | -2,6 |
3.Yatırımlarda da en fazla makine ve teçhizat yatırımı , yüzde 25.8 oranında küçüldü. Makine ve teçhizat yatırımları istikrarlı büyüme sağlar. Bu kadar daralması ,sonraki çeyreklerde de büyüme potansiyelini olumsuz etkileyecektir.
Ekonomik güven endekslerindeki aşırı düşme , üreticinin de tüketicinin de güven kaybını gösteriyor. Bu kayıp ta yatırımların düşmesine ve eksi büyümeye neden oluyor .
| İLK ÇEYREK YATIRIMLAR | ||
| 2018 | 2019 | |
| İNŞAAT | 12,3 | -16,0 |
| MAKİNA VE TECHİZAT | 7,0 | -25,8 |
| DİĞER AKTİFLER | 1,2 | -1,4 |
| ÜRETİLMİŞ MALİ OLMAYAN AKTİFLER | 9,7 | -13,0 |
Toplam yatırımlarda yüzde 13 düşüşe ve makine ve techizat yatırımlarında yüzde 25.8 oranında şok düşüşe, yaşanan kur şoku ile hukukun üstünlüğü ve demokratik altyapının geri düşmesi etkili oldu.
4.Aşağıdaki grafikte ilk çeyrekler olarak büyüme oranları ile aynı cari açık verileri yer almaktadır. Üretim ithalata bağımlı olduğu için , kur şoku , dış borç bulma maliyetindeki artış , üretimde kullanılan aramalı ve hammadde ithalatını düşürüyor , bu sonuç doğal olarak büyümeye yansıyor. Büyüme oranı düşünce cari açıkta daralıyor. Eğer Türkiye cari açığı yatırım malı ithalatı için vermiş olsaydı hem cari açık kalmazdı , hem de küçülme olmazdı.
Bir toplantıda , bir iş adamı ‘’hepimiz Çin’den yanayız ‘’demiş. Ben bu gibi yanlışları akla zarar işler olarak görüyorum. Çünkü biz
Çin’den incik-boncuk ve naylon ithal ederek yalnızca Çine karşı yılda 20 milyar dolar dış ticaret açığı veriyoruz. Çin’de istihdam , bizde işsizlik yaratıyoruz. Çin’de büyüme Türkiye ‘de küçülme yaratıyoruz. Çin’de halk zenginleşiyor. Bizde halk yoksullaşıyor.
Sonuç ; GSYH’ da küçülme , işsizlik ve yoksulluğu artırmıştır. Bu sonuçları hepimiz Çin’den yanayız diyen iş adamlarına , Cari açık sürdürülebilir diyen akademisyenlere ithaf ediyorum .