Ekim ayı TÜİK TÜFE’ ve İTO İstanbul Geçinme Endeksini açıkladılar.
TÜİK yıllık TÜFE yüzde 32,87 ve İTO geçinme endeksi 40,84 oldu. İstanbul Fiyatları Türkiye ortalamasından yüksek değil. Söz gelimi Doğuda birçok şehirde, Antalya’da, Bodrumda, fiyat artışı İstanbul’dan daha yüksektir. Bu nedenle İTO geçinme endeksinin yüksek çıkmasını, İstanbul’da fiyat artışı daha yüksek gerekçesine bağlayamayız.
1- TÜİK ve İTO enflasyonu arasında 7,97 yüzdelik puan fark var. Bu fark çok yüksektir ve ister istemez TÜİK verilerini tartışmaya açıyor. Dahası Halkın yaşadığı enflasyon ile, TÜFE arasında fark var.
Gıda, ev giderleri, kira, konut fiyatları halkı daha çok etkiliyor. TÜİK’in yeni bir geçinme endeksi serisi hazırlaması ve söz konusu giderlerin harcama sepeti içindeki ağırlığını artırması gerekir. Bu yolla düşük gelir gruplarının, işçinin ve memurun geçinme endeksini yeniden hazırlamak ve maaş ve ücret artışlarında bu geçinme endeksini kullanmalıyız.
İMF’ tahminine göre, 2025 yılında Dünya yıllık enflasyon ortalaması yüzde 4,2 ve gelişmekte olan ülkeler yıllık enflasyon ortalaması, 5,4’tür. İki enflasyon arasındaki fark, İTO-TÜFE farkından daha yüksektir.
2- Kasım ayında dolacak kira artışları, TÜİK 12 aylık ortalama TÜFE‘ye göre yapılacak. Ekim sonunda 12 aylık ortalamalara göre TÜFE oranı yüzde 37,15 oldu. Bu oran yıllık TÜFE’ den daha yüksektir.
Enflasyonun artış yıllarında da tersine 12 aylık ortalama TÜFE, yıllık TÜFE’den daha düşük çıkmıştı. Özetle enflasyon trendi artış yönünde iken 12 aylık ortalama daha düşük, düşme trendinde iken daha yüksek çıkar.
3- Hepimiz tasarruflarımızın enflasyon tarafından eritilmesin diye dikkat etmeliyiz. Banka kredi ve mevduat hesaplarında reel faize dikkat etmeliyiz.
Tasarruf hesabında ve reel faiz hesabında, İTO 40,84 enflasyonunu kullanmak gerekir.
Halihazırda ortalama olarak;
MB Haftalık repo faizi; 39,5 (Reel faiz oranı -0,9)
Tüketici kredisi; 64,40 (Reel faiz oranı yüzde 16,73)
Ticari Kredi; 47,90 (Reel faiz oranı yüzde 5,0)
Konut Kredisi; 37,91 (Reel faiz oranı yüzde – 2,1)
Bu durumda, ticari kredi ile konut kredisi kullanmak rasyoneldir.
Mevduat faizi; 47,45 (Reel faiz oranı yüzde 4,69)
Yine mevduata kısa vadeli TL yatırabilirsiniz
4- Yıl sonu İTO enflasyonu yüzde 38 dolayında olur. Bu oran yüksektir ve kriz göstergesidir.
Krizi değerlendirirken, her ülkede, ekonominin kırılganlığı, dış açıklar, iç güven, dış borçlarda CDS oranları ve ülke raitinglerine bakmak gerekir. Bu durumda Türkiye için;
Yüzde 0-10 arasında yönetilebilir, yapısal reformlarla sıfıra düşürülebilir enflasyondur.
Yüzde 20 ve üstü yüksek enflasyondur.
Yüzde 100 üstü hiper enflasyondur.
Bu gidişle, Türkiye de bir yıl önceden bu köşede yazdığımı, gibi önümüzdeki yıllarda enflasyon yüzde 20 ve üzerinde kronikleşecektir.