Serbest piyasa düzeni, üreticinin ve tüketicinin rasyonel davrandığı varsayımı üstünde yürür. Rasyonel davranış, üreticinin ve tüketicinin kendi refahını ve mutluluğunu, maksimize etmesidir.
Ekonomide karar birimleri rasyonel karar veremez ise, kalite, verimlilik ve rekabet şartları bozulur. Piyasa dinamikleri iyi çalışmaz.
Başbakanın araba alma, lüks olmayan ev al demesi, makro açıdan doğru olabilir. Çünkü,
1) İnşaat sektöründe ithal girdi azdır. otomotiv sektöründe yüksektir.
2) İnşaat sektörü, girdi veren sektörler açısından da sürükleyici bir sektördür. İşsizliğin azaltılmasında daha etkilidir.
Ne var ki, tüketici açısından araba almak, ev almaktan daha cazip olabilir. Tüketicinin refahını daha çok maksimize edebilir. Örneğin, çocuğunu okula, eşini işe arabayla bırakıp, sonrada kendi işine giden bir kişi için, araba daha önemlidir. Başbakan, bu sözü ile beklentileri yönetmek isteyebilir. Ancak tüketici başbakanın hatırı için kendi refahından taviz vermez. Başbakan böyle söylemek yerine, hükümet lüks tüketimi önleyecek önlemler almalıdır. Örneğin bir ülke lüks tüketimden daha yüksek KDV, buna karşılık zaruri tüketim mallarından daha düşük KDV alırsa, lüks tüketim önlenir. Öte yandan inşaat sektörüne ve ev alanlara teşvik verilerek, ev almak daha cazip yapılabilir.
Yine başbakan “harcama yapalım ama israf etmeyelim” diyor. Halkın yüzde 90’ının geliri ancak kendine yetiyor. Nasıl israf yapacak? İsrafın tanımı nedir? Sayın başbakanın kendi israftan kaçınarak halka örnek oluyor mu? Örneğin kaç uçağı var? 60 milyon dolarlık yeni uçak almaya ihtiyaç var mıydı? Kaç arabası var? Neden kendisi Ecevit gibi yerli arabaya binip örnek olmuyor da 500.000 liralık yeni araba aldırıyor?
Ekonomide, üreticinin de tüketici gibi rasyonel davrandığı varsayılır. Üreticiler de elde ettikleri karı maksimize etmek peşindedir. Başbakan daha önce de herkes bir işçi alırsa, işsizlik çözülür dedi… Her üretici kendisi için gerekli olmayan bir işçi almış olsaydı, kârını düşürmüş olurdu. İşyerinde atıl işçi, diğerlerine de kötü örnek olurdu… Piyasa rekabet kuralına aykırı davranmış olurdu.
İktidarlar, İktisat politikalarını ve bu politikaların araçlarını kullanarak, tasarruf- tüketim dengesini kurarlar. Hükümet, yapmak istediklerini Merkez Bankasına yaptırmak istiyor. Kendisi adım atmıyor. Oysaki yapısal sorunlar, yalnızca para politikaları ile çözülmez. Hükümetlerin dış ekonomik ilişkiler, reel sektör, yatırımlar, devletin yapısı ile ilgili hedefler belirlemesi ve programlar oluşturması gerekir.
Hal böyle iken, başbakan toplumu emrindeki bir memur gibi görüyor. Herkesin sözlerini talimat olarak algılayacağı gibi bir yanlışın içinde