Türkiye de , piyasalar denilince , para ve sermaye piyasası anlaşılıyor.. Mal piyasası , emek piyasası yok kabul ediliyor.. Bunun nedeni küreselleşmenin de aynı yaklaşım içinde olması ve dengelerin finans sektörü lehine değişmesidir. Bu değişme finans sektörünün balon yapmasına neden oldu .
Para ve sermaye piyasalarının hakimiyeti , aynı zamanda dünyada ve Türkiye de kırılganlığı artırdı.
Dünyada konjonktürün değişmesi yönünde beklentiler oluştu. Zira 6-7 senedir devam eden genişleme ve canlanmanın geçmişte olduğu gibi bu günde daralma getirmesi beklentisi yaygındır. Finans sektörünün balon yapması da bu beklentiyi artırıyor. Son dalgalanma da bu teşhisimizi doğruluyor.
Türkiyede piyasaların daha çok kırılgan olmasına neden , uygulanmakta olan kısa vadeli olup , sıcak paraya , düşük kur ve yüksek faize dayanan politkalardır. Bu nedenle şimdi olduğu gibi her küresel dalgalanmada Trkiye daha fazla dalgalanıyor.. devrilme noktasına geliyor.
EKONOMİDE KIRILGANLIK , BUNALIMA DÖNÜŞÜR MÜ ?
Türkiye de para ve sermaye piyasasını birlikte değerlendirmek gerekir.. Bu şartlarda Türkiye’de finans sektörünün /GSMH’ya oranı sanayileşmiş ülkelerle göre daha düşük bir düzeydedir.. Ancak Türkiye de para ve sermaye piyasalarını birlikte değerlendirmek gerekir.. Sıcak para , dış borç , borsa endeksi , reel değerlere göre şişti.
Bu şişkinliğin sürdürülmesi fiilen mümkün görünmüyor.. Bir yerde duvara çarpması da kaçınılmaz görünüyor.
Ekonomik krizler üç aşamalıdır :
1. Devalüasyon
2. Finans ve reel sektörde iflaslar.
3. Sosyal patlama .
TÜRKİYE DE KRİZİ SICAK PARA VE KUR TETİKLER
1. AKP iktidarını sıcak para , şirket satın alan fırsatçı yabancı sermaye ve Arap sermayesi destek veriyor.
AKP ‘nin Gül’ de direnmesi , laik ve demokratik cumhuriyet rejiminin riske girmesi , sıcak paranın Ülkeye olan güvenini azalttı. Mamafih dalgalanma sırasında 10 milyar dolar cıvarında sıcak para çıktı. Sıcak para çıkışı hızlanabilir. Veya yeni sıcak para gelmez. Her iki durumda da kurlar artmaya devam eder.
Sıcak para çıkışının önünde üç engel var:
- Borsanın yüzde 70’i yabancılarındır.. Sıcak para çıkışında kim kime satacaktır ?
- Sıcak para çıkışında kur artışını önlemek için MB ‘nın döviz rezervi , 68 milyar dolardır. Döviz pozisyon fazlası 21 milyar dolardır.
- Dalgalanmada faizler artıyor. Faizin hızlı artması Sıcak paranın reel getirisini artırıyor.
MB’nın döviz yükümlülüğü , 48.4 milyar dolardır. Bunlar için faiz ödemektedir. Örneğin toplam 16 milyar dolar tutan Kredi Mektuplu Döviz tevdiat hesaplarına , yüzde 2.75 ile yüzde 4 arası faiz ödemektedir. Bankaların mevduatına da faiz ödemektedir.
Üstelik Bu dövizler MB ‘atıl olarak durmaktadır.
Bu engeller sıcak para çıkışını yavaşlatabilir. Ancak AKP’ ye olan güven azalması yeni sıcak para girişini engeller.
KUR ARTIŞI KAÇINILMAZDIR.
- Sıcak para girişi kesilirse , kurlar artar.
- Tasarruf sahibi , kur artışı yönünde bir beklenti içindedir. Örneğin , 14. Nisan .2006 tarihinde toplam döviz mevduat hesabı , 78.5 milyar dolar bugün 110 milyar doları geçti. Bir yıl içinde 23 milyar dolar arttı. Bu kısmen doların değer kaybı ile , daha çokta halkın YTL olan güvensizliği ve özellikle devalüasyon beklentisi nedeniyle oldu.
- Cari açık düşük kurun etkisi daha yüksektir.Bu düzeyde cari açık sürdürülmez.