Bolivyada , ilgili mahkeme 20 Ekim seçimlerini 14 yıldır başkan olan Evo Morales kazandığını ilan etti. Ancak seçimlerde hile yapıldığını söyleyen halk sokağa döküldü ve 3 kişi öldü 383 kişi de yaralandı. Morales asker ve polis baskısı ile istifa etmek zorunda kaldı.
Bu konuda sağ ve sol kendine göre yorum yapıyor… ‘’Moralesin sosyalist yükselişi , ABD müdahalesi ve faşist darbe ile sonlandı ‘’ şeklinde dramatik yorumlar yapılıyor.
Gerçekte tartışılması gereken; ‘’Morales Bolivya ya ne getirdi ? ‘’sorusudur.
Madenler ve doğal imkanlar açısından zengin olmasına rağmen , Bolivya nüfusunun yüzde 53’ü yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Fert başına gelir düşük seviyede , 3.500 dolardır.
Bolivya Anayasasına , Moralesin partisi önerdi ve halk oylaması ile ‘’ bir kişi iki defadan fazla başkan adayı olmaz ‘’şeklinde madde konuldu. Ancak kendisinin süresi bitince bu defa Morales yasayı 2016 yılında insan haklarına aykırıdır şekinde mahkeme kararı aldırdı. Kendisi için sürekli başkanlığın önünü açtı. Sık sık ta , Kendisi dışında bir yönetim olursa , Boliya’nın beka sorunu yaşayacağını söylüyordu.
Dünya Özgürlükler Evi – Dünya özgürlük raporu ( Freedoom in The World ) na göre Bolivyada , siyasi haklar ve demokratik özgürlükler derecesi 7 üstünden 3 ‘tür. Yarı özgür ülke statüsündedir. (Aşağıdaki Tablo )
| SİYASİ VE EKONOMİK SORUNU YAŞAYAN BAZI ÜLKELERDE ,SİYASİ | |||
| HAKLAR VE SİVİL ÖZGÜRLÜKLER (FREEDOM İN THE WORLD-2019) | |||
| ÜLKE | ÖZGÜRLÜK DERECESİ
1 EN İYİ ,7 EN KÖTÜ |
ÖZGÜRLÜK PUANI
(100 ÜSTÜNDEN) |
ÖZGÜRLÜK
DURUMU |
| ARJANTİN | 2 | 84 | ÖZGÜR |
| BOLİVYA | 3 | 67 | YARI ÖZGÜR |
| HONG-KONG | 3,5 | 31 | YARI ÖZGÜR |
| LÜBNAN | 4,5 | 45 | YARI ÖZGÜR |
| SURİYE | 7 | 0 | ÖZGÜR DEĞİL |
| ŞİLİ | 1 | 94 | ÖZGÜR |
Bolivya halkının siyasi geçmişi temiz değildir. İşine geldiği zaman demokrasi talep eden bir toplumdur. Ancak benim dışımda olmaz sendromu yaşayan bir başkanın zaafı daha da fazladır.
Dünya Adalet Projesi , hukukun üstünlüğü endeksine göre de Bolivya ,126 ülke içinde geri sıralarda , 119 sıradadır. Temel haklarda da geridir. (Aşağıdaki tablo )
| DÜNYA ADALET PROJESİ 2019’A GÖRE (WJP) EKONOMİK VE | |||
| SİYASİ SORUN YAŞAYAN BAZI ÜLKELERDE HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ | |||
| ÜLKE | GENEL PUAN
1 ÜSTÜNDEN |
126 ÜLKE İÇİNDE
GENEL SIRALAMA |
126 ÜLKE İÇİNDE
TEMEL HAKLAR SIRALAMA |
| ARJANTİN | 0,58 | 46 | 28 |
| BOLİVYA | 0,38 | 119 | 93 |
| LÜBNAN | 0,47 | 89 | 81 |
| ŞİLİ | 0,68 | 25 | 24 |
Özet olarak 14 yıl başkanlık yapan Morales , Bolivya’ya , demokrasi ve refah getirmedi. Sosyalist olması , ülkesinin demokraside ve ekonomide kaybetmesini önemsiz kılmaz.
Siyasi ve ekonomik sorun yaşayan ülkeler, Lübnan dışında , başkanlık sistemi ile yönetiliyor.
Venezuela artık gerek demokrasi ve gerekse ekonomik endekslerde , endeks dışı kaldı.
Arjantin de başkanlık sitemi var… Demokratik olarak özgür statüdedir. Buna rağmen Dünyada en ağır ekonomik sorunu yaşayan ülkedir.
Şili ‘de de başkanlık sistemi var… Endekslerde özgür statüde ve demokratik bir ülke olarak görünüyor. Ancak Metro Zammı ile başlayan gösteriler. Kargaşaya dönüştü. Şili ateşler içinde.
Hong-Kong ayrı yönetim antlaşmasına rağmen , Çin’deki tek parti Komünist partisinin ağır baskısı altındadır.
Dünyanın kargaşa içinde olmasının bir nedeni , demokrasi talebi olmayan ülkelerde başkanlık yönetiminin otokrasiye dönüşmesidir. Bir diğer neden de Küreselleşmenin; hem dünyada hem de aynı ülke içinde , gelir dağılımını bozması, zengin- fakir farkını artırmasıdır.
Ve nihayet Dünya’da zaman zaman akıl tutulması yaşanıyor. Hitler ve Mussolini seçimle gelmiştir. Bu gün de seçimle gelen çok sayıda diktatör var.