16 Haziran itibariyle Dolar ve Euro’dan oluşan döviz sepeti, Merkez Bankası TÜFE bazlı reel kur endeksine göre, TL karşısında yüzde 9 daha değerlidir. Bu hesaba göre doların Bu günkü Denge kuru 3.20 ‘dir. Başka bir ifade ile Dolar ve TL Enflasyon farkını ihmal edersek, Eğer birkaç ay içinde dolar kuru 3.20 ye kadar inerse ne dolar TL karşısında değerli olur, neden tersine TL dolar karşısında daha değerli olur.
Bu şartlarda yüzde 9 daha değerli olmasına rağmen, kurların daha da artması ancak önemli ekonomik ve sosyal olaylara bağlı olacaktır. Döviz sorunu bu olayların başında gelmektedir.
Maalesef Türkiye ye giren dövizlerde, gerek turizm sektöründe, gerekse doğrudan yabancı yatırım sermayesinde bir gerileme var.
1.Turizm gelirlerindeki azalma, Rusya ya bağlanıyordu. Şimdi Rusya ile siyasi sorunlar bitti ve fakat yine de turist gelmiyor. Bunun nedenleri:
Türkiye araya giren siyasi sorunlar nedeniyle moda olmaktan çıktı. Turizmde bazı dönemler bazı ülkeler moda olur. Eskiden Tunus Moda ülke idi. Sonradan moda olmaktan çıktı. Şimdi yeniden başladı. Bizim yanlışlarımız, Tunus gibi ülkeleri yeniden moda ülkeler yaptı.
Akdeniz’de, Egede, İngiliz, Alman, Hollandalı toplulukları vardı. Bunlar 300 -500 kişilik guruplar oluşturmuştu. Hepsinin evi vardı. Türkiye’de yaşıyorlardı. Şimdi bunların tamamı evini ve teknesini satıyor. Nedeni bellidir. Nedeni, OHAL gibi, Hukukun üstünlüğü ve yargı bağımsızlığı gibi sorunların tartışılır hale gelmesi ile oluşan güven kaybıdır.
Öte yandan Hükümetin Turizm sektörü için olumsuz bir tavrı yok ve fakat birtakım belediyeler ideolojik davranıyor ve bu nedenle basından yer alan haberlerden anlaşıldığı kadarı ile özellikle içki ve içki ruhsatı için sorun çıkarıyorlar.
2. Aşağıdaki grafikte görüldüğü gibi, Dünyada gelişmekte olan ülkelere giden doğrudan yabancı yatırım sermayesi yatırımları içinde Türkiye ye gelenlerin payı giderek düşüyor. 2006 ‘da yüzde 5, 2011 ‘de yüzde 2.9 olan bu pay 2016 da yüzde 1.9’a gerilemiştir.
3. FED Faiz oranlarını yüzde 0.25 artırdı. Yılsonuna kadar yüzde 0.25 daha artıracağı anlaşılıyor. Ayrıca bir yıl içinde piyasadan 600 milyar dolar çekmesi bekleniyor. Muhtemeldir ki bir yıl sonra bu kararını gözden geçirecektir. Ancak bu kararlar her durumda dünya ve ABD ekonominin gelişmelere göre olacak ve Türkiye’den döviz çıkmasına neden olacaktır.
4. Merkez Bankası faiz konusunda bir çıkmaz içindedir. Geç likidite penceresinden yüzde 12.25 ile bankalara fon sağlıyor. Bu durum güvensizlik ve kırılganlık yaratıyor. TÜFE oranı da bu faiz oranlarına yakın seyrediyor. Bu şartlarda geçici döviz kaynağı sıcak para girişi daha da gerileyebilir.
5. Türkiye’nin dış borç stoku karşılığında özel sektörün yurt dışında ve off shore hesaplarda tuttuğu dövizler olduğunu tahmin ediyorum. Özel sektör bir kısım borçlarını bu dövizlerle kapatabilir. Ancak cari açıkta devam ediyor ve döviz ihtiyacı artıyor. Merkez Bankasının rezervleri de tersine azalıyor.
2014 yılı sonunda altın dışında 105.3 milyar dolar olan döviz varlıkları, 2017 Nisan ayında 83.5 milyar dolara gerilemiştir. 2016 Nisan ayında Merkez Bankasının bankalara olan mevduat munzam karşılığı gibi yükümlükleri de 59.4 milyar dolar olmuştur. Yani MB’ nın kendi döviz varlığı yalnızca 24.1 milyar dolardır. Döviz varlıklarının düşük kalması döviz kurları için risk oluşturmaktadır. (Aşağıdaki tablo )
