Doların 3 liraya tırmanması piyasayı ve ekonomik düzeni bozdu. Bu artış ekonomik terör olarak algılanıyor ve paniğe neden oluyor. Ayrıca Türkiye dolar kuru artışında dünyadan ayrıştı.
Bu şartlarda dört soru öne çıkıyor?
1.Dolar kuru neden bu kadar hızlı artıyor?
2.Kur artışın ekonomik ve sosyal etkileri ne olur?
3. Artış nereye kadar gider?
4. Çözüm yolu var mı?
Bu yazı dizisinde bu soruları analiz etmeye çalışacağız. Dolar kuru neden bu kadar hızlı artıyor sorusu ile başlarsak;
1.Kurlardaki artışın yani TL’nin değer kaybının temel nedeni siyasi istikrar sorunudur. Olaya tersten bakarsak, eğer AKP-CHP koalisyonu kurulmuş olsaydı dolar kurunda aynı panik yaşanmazdı.
Aslında hızlı kur artışı 2013 yılında 17 -25 Aralık olaylarında, paralel yapı ayrışmasında başladı. Bu kavgada siyasi iktidara ve devlete olan güven azaldı. 1 Kasımda 2.0129 olan dolar kuru, 2 ay içinde 2.2771’e yükseldi.
Siyasi anlamda Merkez Bankası da siyasi ipotek atına girdi. Fiilen bağımsızlığını kaybetti. Merkez Bankası’na ve TL’ ye olan güven azaldı.
Bugünkü siyasi kaos ve terör ortamında da maalesef herkes doları sığınacak liman olarak görüyor, dolarizasyon hızlanıyor ve kur artıyor.
Dolar ve Euro aynı zamanda tasarruf amacıyla kullanılıyor. Yani bir varlık ikamesi olarak kullanılıyor. Bu tasarruf yastık altı veya bankada döviz tevdiat hesabı şeklinde oluyor.
2. Dış borçları çevirme endişesi… Türkiye Hazirandan Hazirana bir yıl içinde vadesi gelen 168.3 milyar dolar dış borcu çevirmek zorundadır. 2002 yılında 16.4 milyar dolar olan 1 yıl ve daha kısa vadeli dış borç stoku 2015 Haziran ayında 127.3 milyar dolara yükseldi. (Aşağıdaki tablo )
Bir yandan da cari açık devam ettiği için dış borçlar da artıyor… Öte yandan ise Türkiye ye gelen doğrudan yabancı yatırım sermayesi ve sıcak para hız kesti. İlaveten Merkez Bankasının döviz rezervleri de azalıyor. Zaten bu rezervlerin 50-60 milyar doları MB’nın kendi parası. Kalanı bankaların munzam karşılıklarıdır.
Bu tablo dış borçların çevrilmesini zora sokuyor. Döviz talebini artırıyor.
3. Dalgalı kur sistemi, kurları kırılgan yaptı. Türkiye de dolarizasyon olduğu için, vadeli döviz işlemleri yapılmadığı için, sermaye hareketleri kontrol edilmediği için, dalgalı kur sistemi spekülasyonun bir aracı gibi çalıştı. Kurlar aşırı kırılgan oldu. Bunun içindir ki yılbaşından bu yana dolar kurunun en fazla arttığı ülke Türkiye oldu.
(Yarın kur artışını etkileri ne olur? Devam edecek )