Dolar Temelli Dünya Değişecek mi?

2010 yılı Ağustos Başında Dolar Endeksi 76,48 idi.2020  Haziran başında 96.77 oldu. Demek ki son on yılda dolar ; endekse giren, Japon Yeni, Euro, Kanada Doları, İngiliz Sterlini, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı’ndan oluşmakta olan sepete karşı yüzde 26,5 oranında değer kaybetti. Doların değer kaybı ve Trumph’  sorunu dolara  güven kaybı yaşatıyor. Doların değer kaybetmesi ile , Dünyada dolar tutan Merkez bankaları , dolar tasarrufu olan gerçek ve tüzel kişiler , dolar tutmaktan dolayı reel satın alma güçlerini kaybetmiş oluyorlar. Dolardaki istikrarsızlık nedeniyle Dünyada dolara karşı tepki birikiyor.

Son on yıldır , bazı Merkez Bankaları dolar yanında Euro ve altın da  tutmaya başladılar.  Çin Merkez Bankası (PBOC) verilerine göre Çin’in Döviz rezervi Nisan ayının sonunda , 107 milyar doları altın olmak üzere toplam 3.1 trilyon dolar oldu.

1971 ilk petrol krizinde ABD Doların altınla ilişkisini kestiğini açıkladı. O günden beri dolara olan güven düşmeye başladı. 1971 yılına kadar bir ons altın 35 dolar idi.  1980 de 800 dolara çıktı. Şimdi 1700 dolara kadar çıktı.  2009 krizinden sonra dolara olan güven iyice azaldı.

Bu paralelde  uluslararası platformlarda zaman zaman doların yerini alacak yeni bir dünya parası tartışılıyor.  2009 küresel krizine  karşı çözüm arayışları nedeni ile de bu konu 2 Nisan 2009 tarihinde , Londra’da yapılan G-20 toplantısında , Dünya parasal Birliğinin  oluşturulması üzerinde tartışıldı. Bu tartışmada  göre ; İMF parası SDR’nin (Special Drawing Rights – Özel Çekme hakları) dünya para birimi olması önerildi.

SDR İMF’ tarafından çıkarılan uluslar arası bir rezerv para birimidir. Bu para sepetinde ; Dolar yüzde 41,73 , Euro  yüzde 30,93 , Yuan yüzde 10,92 , Japon yeni yüzde 8,33 ve İngiliz sterlini yüzde 8,09 oranında paya sahiptir.

Türkiye ‘nin özel çekme hakkı , 1071 SDR dir. Dolar olarak  1,5 milyar  Dolar kadardır. Eğer Türkiye özel çekme hakkını kullanmak isterse , SDR’leri ABD merkez bankasına devredecek ve karşılığında 1,5 milyar dolar çekecektir. Buna karşı İMF’ aracılığı ile faiz ödeyecektir.

İMF’ ye üye ülke sayısı 189 dur. Dünya Para birimi oluşturulursa , İMF dünya Merkez Bankası olacaktır. Yada yeni bir Dünya Merkez Bankası kurulabilir.  Dünya Merkez Bankasının sermayesi tüm üye ülkelerin GSYH’ ile orantılı  olarak oluşturulabilir. Dünya parası çıkarılabilir.  Bu yolla gelişmiş ülkelerin , İMF’ de olduğu gibi dünya para birimini kontrol etme ve kullanma imkanları da önlenmiş olur.

Bu günkü para düzeninde Ülkelerin Merkez Bankaları da , milli paranın korunması yanında Finansal istikrarı da gözetmek zorunda kalıyorlar. Bu nedenle bizim gibi para ikamesi – Dolarizasyon yaşayan ülkelerde Merkez Bankalarının para ve faiz politikası etkili olamıyor.

Para ekonominin kan damarlarıdır. Ancak iktisadi bünyenin de sağlam olması gerekir. 1980 sonrası küreselleşme ile birlikte  Dünya finans tuzağına düştü. Piyasalar  ve hükümetler spekülasyona teslim oldu. Gerçekte ülkeler reel ekonomi ile ilgili kararlar ve imkanları da tartışmalı  ve  hükümetlerin bu alanda işbirliği yapmalıdır.