Dolar kurunu etkileyen iki önemli faktör var… Birisi, ABD Merkez bankası FED kararlarının etkisi ile doların Dünyada diğer paralar karşısında da değer kazanması… Söz gelimi 1 Eylül 2014 tarihinde Euro/ Dolar paritesi 1.3137 iken, 29 Eylül 2014 ‘ te Euro/ dolar paritesi 1.2607 oldu. Dolar Euro’ya karşı yüzde 4.2 oranında değer kazandı.
İkincisi ise, TL ‘nin değerli olması, tersine kurların düşük olmasıdır. 1 Eylül 2014 tarihinde Dolar / TL 2.1676 iken, 29 Eylül 2014 tarihinde 2.2847 oldu. Yüzde 5.4 oranında arttı. Bu artış Euro/ Dolar paritesindeki artıştan daha yüksek oldu. Bunun nedeni TL’ nin değerli olmasıdır.
Dalgalı kur sistemi Siyasi iktidarlar ve Merkez bankaları tarafından istismara müsait bir sistemdir. Adı serbest kur veya dalgalı kur sistemidir… Teorik olarak Kurları piyasa belirliyor. Ne var ki Merkez Bankası tespit ettiği faiz oranları ile, döviz ihaleleri ile, mevduatta munzam karşılıkları değiştirmek yoluyla kur üstünde baskı kurabiliyor.
Dalgalı kur sistemi 2001 yılında stand by için IMF şart koşmuştu. Dikkat çeken husus aynı IMF 2000 yılı için sabit kur rejimini şart koşmuştu. Ancak sabit kur rejiminde, rejim nedeniyle, kurlar MB tarafından belirlendiği için, 2001 yılı şubatında kriz yaşanmıştı. Aynı IMF bu defa Sabit kur rejiminin 180 derece tersi dalgalı kur sistemini önerdi. Oysaki Ara rejimlerle, söz gelimi kontrollü kur sistemi ile bir geçiş dönemi olmalıydı…
Kurların ne kadar düşük, tersi TL’ nin ne kadar değerli olduğunu MB reel kur endeksinden anlıyoruz. Bu endeksler ‘’ 2003 yılı 100 kabul edilerek ve Türkiye’de fiyat düzeyinin dış ticaret yaptığımız ülkelerin fiyat düzeylerine oranının ağırlıklı geometrik ortalaması alınarak ÜFE ve TÜFE bazlı hesaplanıyor. ‘’
Endekste yer alan Gelişmiş ülkeler; Almanya, İtalya, ABD, Fransa, İngiltere, İspanya, Belçika, Hollanda, Japonya, Kore, İsviçre, Avusturya, İsveç, Tayvan, Yunanistan, Çek Cumhuriyeti, İsrail, Finlandiya, Danimarka, İrlanda, Slovakya ve Portekiz’dir. Gelişmekte olan ülkeler ise Çin, Rusya, Romanya, Polonya, Hindistan, Macaristan, Bulgaristan, Tayland, Kazakistan, İran, Suudi Arabistan, Endonezya, Malezya ve Mısır’dır.
Türkiye de 2006 Haziran ayında TÜFE bazlı reel kur endeksi 100.24 idi. Yani kur dengede idi. Zira Reel kur endeksinde 100 dengeyi , 100 üstü TL’nin değerli olduğunu 100’ün altı ise TL’nin değer kaybettiğini gösteriyor.
2006 yılında MB enflasyon hedeflemesine geçtikten sonra, enflasyonla mücadele için ve sıcak para gelsin diye döviz kurunun düşük kalmasını sağlayacak politikalar uyguladı. Öte yandan, cari açıktan daha fazla sıcak para girişi oldu ve bu nedenle kur üstünde baskı oluştu. Bu da Hükümetin ve Merkez Bankasının işine geldi.
Aşağıdaki tablodan görüleceği gibi, 2008 Ocak ayında TÜFE bazlı reel kur endeksi 131.37 oldu. Bu oran TL’nin yüzde 131.37 oranında daha değerli olduğunu gösterir. Değerli TL 2014 ocak ayına kadar devam etti. Değerli TL bu yıllar içinde Türkiye’nin rekabet gücünü düşürdü, cari açık arttı.
MB ( 2003 ) TÜFE BAZLI REEL KUR ENDEKSİ
|
|
Endeks (Yüzde)
|
|
2006 Haziran
|
100,24
|
|
2008 Ocak
|
131,37
|
|
2009 Mart
|
109,40
|
|
2010 Ekim
|
131,37
|
|
2011 Eylül
|
104,96
|
|
2013 Nisan
|
121,42
|
|
2014 Ocak
|
101,74
|
|
2014 Ağustos
|
109,28
|
MB’nın reel kur endeksini en son olarak Ağustos 2014 ayı için açıklamıştır. Ağustos ayında bir dolar ortalama 2.16 lira idi. Reel kur endeksi de 109.28 idi. Demek ki geçtiğimiz Ağustos ayında TL hala değerli idi. MB TÜFE bazlı reel kur endeksine göre doların en az 2.36 olması gerekiyordu.
Özet olarak, kur düşük kaldığı için, son bir ayda dolar TL karşısında daha fazla değer kazandı.