Bu güne kadar Türkiye hem cari açık verip , hem de bu açıktan daha fazla borçlanarak net dış kaynak sağladı ve büyümesini bu dış kaynak ve yabancı sermaye girişi ile sürdürdü. Böyle bir sürecin sürdürülmesi elbette imkansızdı ve terse döndü.
Dahası da , bundan sonra büyüsek te varlığımız artmaz. Çünkü eğer dış kaynak muslukları kesilir ve zorunlu olarak net dış borç ödeme sürecine girersek büyüsek bile yoksullaşırız. Net dış borç mürettebatının milli gelire oranı , büyüme oranından daha fazla olursa net kaynak çıkışı olacak ve varlığımız azalacak , fakirleşme süreci başlayacaktır.
Özetle yıllardır hovardaca kullandığımız dış kaynak nedeniyle işin içinden bedel ödemeden çıkmamız imkansız görünüyor.
Türkiye’nin dış borç stoku çok yüksek değil. Dış borç stokunun milli gelire oranı 2018 de yüzde 57 oldu. Ne var ki dış borç ödeme kapasitemiz düşüktür. Cari açık verdiğimiz sürece bu kapasite düşük kalacaktır.
Aşağıdaki tablo dış borç riskinin yüksek olduğunu gösteriyor.
Merkez Bankası verilerine göre , bir yıl ve kısa vadeli dış borçlar ile vadesi bir yıl içinde dolacak olan uzun vadeli dış borçlar ; yani bir yıl içinde ödenmesi gereken dış borçlar 177 milyar dolardır. Buna karşılık Merkez Bankasının döviz , altın , resmi rezervi 100 milyar dolardır. Dahası , bunun 31.8 milyar doları , bir yıl içinde ödenecek hazine garantili dış borçlar ile bankacılık sektörünün döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılıkları olan ‘’ Şarta bağlı döviz yükümlülükleri ‘’dir.
Türkiye’nin dışarıda 5 yıllık tahvillerinin risk primi olan CDS ,i 27 Martta 475.13 baz puana çıktı. Bu şartlarda Türkiye yüzde 8’ faiz oranından daha aşağı yeni dış borç bulamaz . Dış borçları çevirmekte zorlanır.
Bir karşılaştırma yaparsak , Rusya’nın CDS’i 130.49 , Almanya’nın 11.81 ve Japonya’nın 22.96’ baz puandır.
|
DIŞ BORÇ RİSK TABLOSU |
|
| 1) BİR YIL İÇİNDE ÖDENECEK DIŞ BORÇ | 177,3 MİLYAR DOLAR |
| KAMUNUN PAYI | YÜZDE : 19,0 |
| MERKEZ BANKASI | YÜZDE : 3,3 |
| ÖZEL SEKTÖR | YÜZDE : 77,7 |
| 2) BİR YIL İÇİNDE ÖDENECEK DIŞ BORÇ/MB RESMİ REZERV | YÜZDE : 177 |
| 3) TÜRKİYE 5 YILLIK TAHVİLLERİ RİSK PRİMİ(CDS)-27 MART | 453,0 |
| 4) YENİ DIŞ BORÇLANMA ORTALAMA FAİZİ | YÜZDE :8 |
| 5) TOPLAM DIŞ BORÇ STOKU (2018 -3.ÇEYREK) | 448.5 MİLYAR DOLAR |
| 6) DÖVİZ SEPETİNE GÖRE TL ‘NİN DEĞERİ (MB REEL KUR ) | YÜZDE 24 DÜŞÜK |
| 7) TÜRKİYE ‘NİN 5 YILLIK TAHVİLLERİ CDS ‘İ (27 MART ) | 475.13 BAZ PUAN |
Buna karşılık Türkiye de etkin bir borç idaresi mevcut değildir.
Borç idaresi görevini hazine yapıyor. Hazine’nin ilan ettiği dış borç stoku altı ay öncesine , 2018 yılının üçüncü çeyreğine aitti. Güncel değil.
Kamu sektörünün dış borçları toplam içinde dörtte bir kadardır. Ne var ki dış borçlarda kamu özel ayırımı yapmak mümkün değildir. Türkiye’nin dış borları vardır.
Kamu veya özel , Toplam borç stoku , borç ödeme kapasitesini , borçlanma faiz oranını etkiliyor. Borç riski yüksekse tüm ekonomi bundan etkileniyor. Kamu veya özel , dış borç hareketleri döviz kurunu etkiliyor. Kurdaki değişmeler de tüm ekonomiyi etkiliyor. Ayrıca dış borçların geri ödenmesi , ister kamu ister özel sektör olsun , döviz talebini artırıyor.
Türkiye’nin hazine dışında , daha etkili bir ‘’borç yönetim idaresi ‘’ kurması gerekir.