Geçen hafta Tayland’da ve mayıs – haziran aylarında da Türkiye’de yaşanan kısa vadeli yabancı sermaye hareketleri, sıcak para tuzağına düşen gelişmekte olan ülkelerin artık kendi ekonomilerini idare edemeyeceklerini gösterdi.
Tayland’da kısa vadeli sermaye girişi ( sıcak para) nedeniyle bizde olduğu gibi döviz fiyatları düşerken, Tayland parası Baht yüzde 17 oranında aşırı değer kazandı. (Bizde YTL yüzde 40 dolayında aşırı değer kazanmış durumdadır. )
Tayland’da faiz oranları bizde olduğu gibi yüksek değil.. Kısa vadeli faizler yüzde 5.25 tir.. Enflasyon oranı da bizde daha düşüktür.. (Yüzde 2.8 )
Küreselleşme sürecinde kısa vadeli sermaye hareketleri hızlandı. Fonlar büyüdü. Büyüyen bu fonlar nereye gideceğini şaşırdı. Gelişmekte olan ülkelerde, özel sektör istediği kadar dış kaynak bulabiliyor.. Ayrıca kısa vadeli sermaye bu ülkelerde borsalara akıyor..
Tayland da yine bizim gibi kısa vadeli sermaye girişini işin başından kontrol etmedi. Baht aşırı değer kazanınca, Tayland ihracatı zorlanmaya başladı. Hükümet, ihracatçıları korumak için sıcak para girişini zorlaştırmak istedi. Bu nedenle Tayland’a giren kısa vadeli sermayenin yüzde 30’unu Merkez Bankası’nda tutma (Blokaj) zorunluluğu getirdi. Eğer kısa vadeli yabancı sermaye bir yıldan önce çıkarsa, parasının yüzde 70’ini çıkaracaktı. Kalan yüzde 30’unu ise bir yıl sonra çıkaracaktı.. Ve bu yüzde 30’luk kısmı Tayland Merkez Bankası’nda faizsiz kalacaktı.
Ancak, bu karardan sonra sıcak para borsadan çıkmaya başladı.. Ve Taylan’da borsası 22 aralıkta yüzde 15 oranında düştü. Hükümet ve Merkez bankası 48 saat içinde kararını değiştirdi..
Yani Tayland da hükümet ve ekonomi yönetiminin değil, sıcak paranın kararı etkili oldu.
Bizim mayıs ve haziranda yaşadığımız sıcak para çıkışında da, ekonomi yönetimi ve Merkez Bankası, sıcak para ne istiyorsa onu yaptı.
Bu yılın şubat ayında yabancı kaynaklı sıcak para stoku , 67 milyar dolara yükseldi. Mayıs ve hazirandaki türbülanstan sonra, 41 milyar dolara geriledi.. Sıcak parayı durdurmak için , Merkez Bankası faizleri artırdı, hükümet de yabancıların menkul kıymet iradındaki yüzde 15 stopajı kaldırdı.
Sıcak para tuzağına düşen ülkelerin, bu tuzaktan çıkması zor görünüyor. Kısa vadede suni bir canlanma sağladığı , afyon etkisi yaptığı için, gelişmekte olan ülkeler sıcak para rehavetine düşüyor. Plansız ekonomilerde, bilinçsiz ve popülizmin hakim olduğu ekonomi yönetimlerinde önceden önlem alınmıyor.. Sonunda sıcak para ekonomiye hakim oluyor. İş işten geçiyor. Önlem almak imkanı kalmıyor.
Bizim gibi ülkelerin sıcak para tuzağından kurtulması için , ya dünyada sıcak para hareketlerinin yavaşlaması gerekecek veya ülke içinde sorunlar yaşanacak.. Önemli olan bu sorunları en düşük maliyetle atlatmaktır.