2008 başından beri dünyada birçok borsa düştü… Gelişmiş ülkelerin borsalarında bu düşüşler en fazla yüzde 10 dolayındadır. Türkiye de ise IMKB 100 endeksi, yılbaşından bu güne kadar yüzde 31 oranında düştü.
1)Dünya borsalarındaki düşüşler, şimdiye kadar yaşananlardan farklıdır. 2000 yılından bu güne kadar dünyada 6 kriz oldu. Bu krizler bölgelerde ve kıtalarda farklı etki yaptı.
2) Dünya konjonktüründeki bu şok hareketlerden en fazla etkilenen ülke Türkiye oldu. Türkiye de bunun ekonomik ve siyasi nedenleri var.
- Ekonomik neden, Türkiye ekonomisinin aşırı kırılgan olmasıdır. Yüksek dış açıklar, Yüksek dış borç stoku, sıcak para ve borsadaki aşırı şişme, ekonomiyi aşırı kırılgan yapmıştır.
- Siyasi nedeni ise Başbakanın gösterdiği yönetim zafiyetidir. Çünkü Başbakan üstü kapalı laiklikle mücadele ettikçe, türbanı bir araç olarak kullandıkça, Yargıtay başsavcısına, Danıştay başkanına, rektörlere olmayacak lafları söyledikçe dile getirdikçe, piyasalar olumsuz etkileniyor. Risk alma eğilimi düşüyor. Yatırım eğilim azalıyor.
DÜNYADA NELER OLUYOR?
3) Dünyada ekonomik konjonktürde ortaya çıkan olumsuz gidişi etkileyen nedenlerin başında, Reel sektörle finans sektörü arasında denge bozulması gelmektedir. Ayrıca geçen yıla kadar,
· Kısa vadeli sermaye hareketleri, gereğinden fazla hızlandı. Spekülasyon arttı.
· Borsa endeksleri, şirketleri temsil etmeyecek şekilde şişti.
· ABD’ de morgage sisteminde gayrimenkul karşılığı, aracılar, bankalar, sigorta şirketleri fonlar kurdular. Bir dolarlık gayrimenkul karşılığı piyasaya 88 dolarlık kağıt çıkarıldı.
· ABD ve gelişmiş ülkelerde açıklanan veriler resesyon gösteriyor.
· Birçok büyük finans kuruluşları zarar açıkladı.
· Dolar/ yen paritesi düşmesiyle, carry-trade yapanlar telaşlandı
· ABD’de tüketici desteği için alınan karar, ters etki yaptı. Zımni olarak resesyonun korkulacak boyutta olduğunu ortaya çıkardı.
· Son beş altı yıldır uluslar arası piyasalarda ortaya çıkan yükseliş trendi son noktaya geldi. Düzeltme ihtiyacı doğdu.
NEREYE GİDER?
4 ) Türkiye açısından bu olumsuz gelişme nereye gider? sorusu önemlidir.
· Sıcak para çıkışı devam eder. ABD’ nin faizleri indirmesi, dünyada doların değer kaybına neden olsa da, Türkiye’ de kurlar aşırı düşük olduğu için ve sıcak paranın döviz talebi olacağı için, dünyayla aynı oranda düşmez.
· Risk alma eğilimi düştüğü için, yatırımlar azalır. Tüketim eğilimi azalır. Ekonomide durgunluk olur.
· Gayrimenkul fiyatları düşer.
· Toplam kredi borcu 93 milyar dolara ulaşan tüketici, durgunluktan dolayı ödeme sıkıntısı sıkıntı yaşar.
· Özel sektör hem iç talep azalması ve hem de dış borçları nedeniyle sıkıntıya girer.
NE YAPILMALI?
5)Ekonominin kötüye gitmesi, hükümet tarafından kamuoyuna yanlış bilgiler verilerek kapatılmaya çalışılıyor. Ancak durgunluk herkesi vurduğu için, hükümet kendini aldatmış oluyor. Yapılması gerekenler şunlardır:
- Kestirme yol Hükümetin istifa etmesidir.
- Kısa vadede, sıcak parayı özel sektör şirketlerine ortak olmasını sağlayacak şekilde yönlendirmektir.
- Dalgalı kur sistemini değiştirip, kontrollü kur sistemine geçmek gerekir.
- Devlet Borçlarını idare edecek ve özel sektör dış borçlarında yol gösterecek yeni bir borç idaresi kurumu kurulmalıdır.
- Yeni bir sanayileşme planı yapmak ve reel sektörü ön plana çıkarmak gerekir.