Kağıt para öncesinde sikkeler altın, gümüş, bakır, tunç ve pirinç metallerden yapılırdı. Osmanlı İmparatorluğunda da Akçe gümüştendi. II. Mahmud 1833’te 23 ayar yirmilik altın para bastırdı. Yirmilik altın yabancılarla yapılan alışverişlerde esas kabul edilirdi.
İngiltere’de 1914 yılından önce 1 sterlin değerinde altın para vardı.
Osmanlı İmparatorluğunda Fatih’ten başlamak üzere paranın içindeki kıymetli maden oranı düşürüldü. (Tağşiş)
İktisatta yerleşmiş bir söz var… ”Kötü para iyi parayı kovar.” Paranın içindeki kıymetli madeni azaltınca, herkes kıymetli madeni daha çok olan parayı sandığında tutar, daha düşük olanı yani kötü parayı kullanırdı.
Kağıt paradan sonra 19. yüzyılın başlarından, I. Dünya Savaşının sonuna kadar Avrupa ve Amerika’da banknotun bağlı olduğu Altın standardı veya Altın sikke sistemiuygulandı. Bu sitem tek metal para sistemi olarak da bilinir.
Bu sistemde altın standardı mekanizmasının işleyebilmesi, bankalarca ihraç edilen banknot hacminin, tedavüldeki altın paraya sıkı sıkıya bağlı tutulması gerektiği savunulmuş ve bu yolla tedavüldeki banknot sistemi kontrol edilebilmiştir.
II. Dünya Savaşı sonrasında daha işler bir dünya para sitemi getirmek için Temmuz te 1944’de ABD Bretton Woods‘da 44 ülkenin katılımı ile Birleşmiş Milletler Para ve Finans Konferansı düzenlendi.Bu konferansta Diğer üye ülke para birimleri dolaraendekslenmiştir. Dolar ise altınabağlanmıştır.
Bu sisteme Altın standardı denilmiştir. 1 Ons altın 35 dolar olacak şekilde sabitlenmiştir. Teorik olarak ABD Merkez Bankası’na bir ons altın götüren 35 dolar, 35 dolar götüren de bir ons altın alacaktı.
1970’e gelinceye kadar ABD’nin dış açıkları büyüdü, Dolar-altın konvertibilitesi konusunda güven sorunu doğdu, Dolardan altına kaçış, ABD’nin altın rezervleri üstünde baskı oluşturdu. Bu nedenle Mart 1973’te, sanayileşmiş ülke paralarının dalgalanmaya bırakılması ile Bretton Woods Sistemi yıkıldı.
1970 yılında bir ons altın 36.02 dolar iken, 1973 yılının Haziran ayında 123,3 dolara yükseldi. 1974’ün Mart ayında ise 173 dolardı.
|
Yıllara göre altın ons fiyatı |
|
|
Yıllar |
Ortalama fiyat |
|
1850 |
18,93 |
|
1900 |
18,96 |
|
1950 |
34,72 |
|
1966 |
35,13 |
|
1970 |
36,02 |
|
1980 |
666,00 |
|
2000 |
279,11 |
|
2005 |
444,74 |
|
2010 |
1225,00 |
|
2018 Nisan |
1320,00 |
Altın bir tasarruf aracı olur mu? Kısa dönemde olur, uzun dönemde olmaz. Yukarıdaki tabloda altının 170 yıllık seyrine bakarsak altın fiyatlarının 1970 yılından sonra çok değişken bir seyir izlediğini görebiliriz. O kadar ki 1980 yılında bir ons altın 666 dolar iken 2000 yılında 279 dolara gerilemiş. Bu günde 1320 dolardır.
Dünyada en fazla altın üreten 10 ülke:
ülke ton ülke ton
Çin. 450. Peru. 150
Avusturalya 270 G.Afrika 150
Rusya. 245 Özbekistan. 102
ABD 211 Meksika. 92
Kanada. 160 Gana. 90
Altın üreten ülkelerin altın fiyatlarını etkileme gücü fazladır. Bu ülkelerin tutumu da önemlidir.
Başta Çin olmak üzere Merkez bankaları döviz rezervlerinin bir kısmını altına çeviriyor. Bu nedenle kısa sürede Altın fiyatları düşmez. Ancak eğer güvenilir bir dünya para sistemi gelirse altının parıltısı tekrar sönebilir.